МАЛ ЖҮНІ ҚАШАН КӘДЕГЕ ЖАРАЙДЫ?

Түйе демекші, ауданда түйе шаруа­шы­лығымен шұғылданатын бірнеше шаруа­шылық бар. Соның бірі – «Қармақшы» жауап­кершілігі шек­теулі серіктестігі.
– Шаруашылық асыл тұқымды бактрия түйесін өсіреді. Дала кеме­сінің қай өнімі де – денге қуат, емге шипа. Еті мен шұбатына сұраныс бар. Оны да кейде  қабыл­дайтын орын болмаған соң, табан тоздыруға тура келеді. Кәдеге асырсаң түйенің жүні де қыруар пайда. Әйтсе де, бір мәселе – оның жүнін өткізетін жер  болмай тұр. Зауыт, фабрика ашу кез келгеннің оң жамбасына тие бермейді. Былтыр жүннің келісін 300-400 теңгеден жеке сұраушыларға өткізгендей болдық. Жеке тұрғындар жүнді тазалап, жуып  беруге өтініш қылады. Көбіне болар-болмас тиынға сұрайды. Түйені жығу оңай ма? Қолының қаруы бар 4 адам зорға дегенде жығады. Әлбетте ақысын төлейсің. Жыға алмай әуреге түсетін кез де болады басымызда. Аяғын байлап, бірнеше адам жүндейді. Бір түйенің өзін қырқуға бір сағаттан аса уақыт кетеді. Бейнеті көп жұмыс. Әдетте, бойдақ түйені қырықпаймыз. Сауын түйенің жүні бірден түсе қоймайды. Сол себептен інгеннің тез оңалуы үшін жүндеп аламыз. «Атыраудан жүн қабылдайтын зауыт ашылады, өздері келіп келісім-шартпен  сіздермен жұмыс істейді», – дегенді естідік. Хабар күтудеміз. Өнім өтіп тұрса, мал басын неге көбейтпеске. Еттің өзін арқалап жүріп амалдаймыз. Мал басын көбейткесін – оған әлің келуі керек. Шаруашылық ке­ңей­ген соң адам алуың тиіс. Оған айлық жалақы төленуі қажет. Ерте­рек­те жүнді – Жамбылға, қаракөл елтірісін – Шымкентке, етті Қызылорда мен Ақайға, сондай-ақ сүтті орталыққа жөнелтетін едік. Жоспарға қарай малды дайындайтынбыз. Өткізген өнімнің қаражаты бір аптада есепшотқа түсіп тұратын. Әрине, шаруашылықтың өнімін өткізетін жер болса – кәсібің алға басады, – дейді шаруашылық директоры Қанибай Айтымбетов.      
Басқа шауашылық басшыларынан да осы сөзді естідік. Түптеп келгенде, бас көп болғанымен, бас ауру біреу. Қойдың жүні түбіт, аралық қылшық, өлі қылшық, тікенек қылшыққа бөлінеді. Сондай-ақ ол біркелкі және әркелкі болып келеді. Биязы жүн түбіттен тұрады. Бұл жүн түрі солтүстік, Алтай өңірінде қырқылса, қылшық жүн – қазақы, еділбай, гиссар, қаракөл қойынан алынады. Одан апалы кілем, тоқыма жасалынады. Әлемдегі ең жүнді қой – ставропольдық тұқым. Одан отыз бір келіге дейін жүн қырқылған. Сөйтіп, айтулы қой тұқымының аты тарихта қалған. Жалпы қой жүнінің сапасы – қойдың қоңдылығына байланысты. Негізінен жүн сапалы болса, тез қырқылады, жуылады әрі жылдам кебеді. Қазіргі кезде Қазақстанда қойдың он үш түрі өсірілуде. Қой өсіруде Сыр елі де ешкімнен кенде емес. Десе де, түйе жүнмен қоса қой жүнінің де қатырып іске жарап жатқаны шамалы. Ел ішіндегі қолынан іс келетін шебер келіндердің кейбірі болмаса, оған жанашырлық танытып жатқанның қарасы әзірге көп емес. Бұл – өңірде қой шаруашылығымен шұғылданушылардың бір­сыпырасымен хабарласқанымызда біл­ге­німіз. Қой өсірушінің де назы бар. Бәрінің ойы бір жерден шығатындай. Қорыта айтқанда, жүн қабылдайтын бекет керек. Көмекбаев ауылының тұрғыны, қой өсіруші Әбілқасым Палымбетовпен сөйлескенімізде де ол да осы ойды қолдады.
– Қойды екі мезгіл қырқамыз. Көктемде – жабағы, күзде – күзем. Күзем жүнді пайдаға жаратамыз. Жабағы жүн іске аспауда. Күземнен киіз үйдің туырлығы, үзігі, түндігі, басқа да жабдығы басылады. Келіндер киіз басады, қолғап-шұлыққа жүн иіреді. Екі жүзден аса қойдың жүні қырқылады. Жүннің игілігін өз отбасымыз ғана көруде. Сату бағасы ақша құрап жарытпайды, – дейді ауыл азаматы.