ҰЛТТЫҢ ҰЛЫЛЫҒЫ – ТӨЛ ТАРИХЫНДА
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласы терең философиялық толғанысқа толы аса құнды туынды. Бас аяғы екі бөлімнен тұратын мақалада ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт толымды деректермен қамтылып, тарихи-танымдық сананы жаңғырту жолдарына ерекше маңыз берілген.
Ұлт дала кеңістігінің аса ауқымды деректердің мұрасына айналғанына бұрынғыдан да гөрі көз жеткізе түскендей болдық. Бір ғана Ұлы Жібек жолы тақырыбы төңірегіндегі терең сырға толы тарихи шежіре-деректер қаншама. Ұлы Жібек жолы сауда және мәдениет саласындағы байланыстардың трансконтинентальдық желісі ғана емес, жаһандану үдерісінің алғашқы қадамдарының бірі деп айтуға толық негіз бар. Алысқа бармай-ақ Қармақшы аймағының оңтүстік беткейіндегі асарлар кешенін еске түсірелікші. Ол өзі сырт қарағанда жәй ғана құм төбешік пішіндес үйінді болып көрінгенімен, өз кезінде өркениет орталықтары саналған қорған-қалалар.
Қармақшы асарларын мәскеулік археологтар 1970-85 жылдардың аралығында егжей-тегжей зерттеп, көптеген ғылыми еңбек жазып, том-том монографиялық шығармаға арқау еткені белгілі болып отыр. Әр асардың өзіндік тарихы бар. Солардың ішінде ерекше көзге түсетін Алтын асар жөніндегі ғылыми деректер. Қытайдың қола айнасы, британ түйреуіші, алтын, күміс, тастармен өрнектелген алқа, сырға, білезік, сақина, тағы басқа қымбат бұйымдар археологтардың баға жетпес олжасы. Осылардың барлығын өз көзіммен көріп, оның куәсі болғаным әлі күнге дейін есімде. Онда мемлекеттік құрылым болған. Асардан табылған мөр соны айғақтай түседі.
Осынау шежіреге толы қорған-қалаларды кімдер салған?! Оғыз, қыпшақтар ма, әлде?.. Бұл жайлы нақты ғылыми тұжырымдар әлі жасалған жоқ.
Елбасы өз мақаласында еліміздің тарихи жылнамасын қамтитын «Архив-2025» жеті жылдық бағдарламасын жасау қажетін ерекше атап көрсетті. Мұның өзі ұлт тарихын санаға сіңірудің басты әрі байыпты жолы болып саналары сөзсіз.
Рашид ЖАРЫЛҚАСЫНОВ,
журналист, тыл ардагері.
