Пейілің пиғылға айналмасын

Пейіл – адам бойындағы жақсы қасиетті білдіретін этикалық ұғым. Қазақ дүниетанымында айналасына жайлы, қолы ашық адамдарды алды кең, пейілі жомарт деп атап, кеңдікті адам бойындағы ізгі қасиеттер қатарына қойған. Кеңпейілді мінез көрсету тәрбиелі адамға тән. Ал бүгінде осы ұғымның ауқымы тарылып бара жатқандай. Дарқан көңілді қазақтың пейілі «Болса көре алмайтын, жоқ болса бере алмайтын» сараңдыққа ауысқандай көрінеді маған. Бұған дәлел  жетерлік. Ел арасында «адамдардың пейілі тарылып барады», «кей жастар жамандыққа әуес», «ниетімізге не болған?» деген сөздерді естіп жатамыз. Жел тұрмаса шөптің басы қимылдамайтыны анық қой. Күн сайын теледидар түрлі сұмдықты хабарласа, әлеуметтік желіде де алдау-арбау, кісі өлтіру, тонау секілді ақпараттар желдей есуде. Жоғалып жатқан адамдардың саны уақыт өткен сайын арта түсуде. Пәтер алып берем деп ақшасын алып, хабарсыз кету де бұл күнде жаңалық емес. Мұндай келеңсіздіктерді көріп жүрегің ауырады, бұлыңғыр болашақты ойлап мазасызданасың. Қоғам қатыгезденіп бара ма, әлде адамдардың пейілі пиғылға айналды ма?

Пиғыл демекші, халқымызда «Пиғылы жаманды құдай табады, тоны жаманды ит қабады», «пиғылынан тапты», «Құдай пиғылына қарай берді» деген сөздер бар. Адамның пейілі оң болса, ісі оңға басады, мәртебесі де артады. Ал пиғылы теріс болса, ісі кері кетіп, ел алдындағы абыройы­нан айырылады, соған қарай жазасын да алады. Сондықтан халқымыз «жақсы пиғыл жақсы сөзден басталады», «жақсы сөз – жарым ырыс» деп, оң пиғылға қолдау көрсетсе, теріс, жат, арам пиғылға «өтпес пышақ қол кесер, арам пиғыл жол кесер», «пиғылы терiс хан төрелік етсе, ол жиған малыңды тәрiк етер» деп теріс баға берген. Пейіл мен пиғылдың айырмасы осы. Пейілің тура болса жүзің жарқын, ісің берекелі болмақ. Шариғатта да «Бергенге береке бар, пейілі түзу адамның бергенінің есесін Алла өзі толтырады» дейді. Сондықтан пейішке апарар пейіл екенін есте сақтап, жақсылық жасауға асығайық.