Адам папиллома вирусының алдын алу

Әлем бойынша бүгінгі күні аса алаңдатып отырған мәселе - қатерлі ісік ауруларының өте көп тіркелуі. Денсаулық  сақтау жүйесінің мәліметіне сүйенсек, елімізде  25 пен 44 жас аралығындағы әйелдер арасында жиі кездесетін қатерлі ісік түрлерінің ішінде бұл дерт сүт безі обырынан кейінгі 2-ші орында. Қазақстанда жыл сайын жатыр мойны обырының 1900-ден астам жаңа жағдайы анықталады. Жатыр мойны обырының  күнделікті 5 жаңа жағдайы тіркеледі. Жыл сайын 600-ге жуық әйел жатыр мойны обырынан көз жұмады. Бұл көрсеткішті әр күнге шақканда,  күніне 2 әйел қатерлі дерттен қайтыс болады деген сөз. Қатерлі дертті тудырушы негізгі фактор – адам папиллома вирусы.

Адам папиллома вирусы – адамның терісін және шырышты  қабаттарын зақымдайтын вирус түрі.  Қазіргі  таңда  аталған вирустың 200 астам түрі белгілі. Оның 14 астам түрі жоғарғы онкогенді қауіп тудырады. Әсіресе, тәжірибеде жиі кездесетін жатыр мойнының обырына әкеп соқтырады.

Адам вирусты жұқтырғанда, ол оның ағзасында ешқандай ауру белгілерін тудырмай тарала береді. Науқас өзінің қатерлі дертке шалдыққанын аурудың соңғы кезеңіне дейін білмей жүруі мүмкін. Сол себепті де біз тұрғындарды жыл сайын бір тексерістен өтіп тұруға және екпе алуға шақырамыз. Вирусты жұқтыруға ең басты себеп адам иммунитетінің төмендеуі. Бұл вирус адам ағзасында көбеюге бейім. Кейбір жағдайларда ағзаға түскен вирус 12-24 айдың ішінде өзі жойылып кетуі де мүмкін. Десек те, «Сақтанғанды сақтайды» демекші, екпе салдырып, профилактикалық тексерістен өту – әр адамның өз денсаулығы үшін өте маңызды.

Вирус тұрмыстық жанасу жолымен – қол алысу, сүйісу, терідегі зақымданулар мен жыныс жолдары арқылы жұғады. Тікелей бала туу кезінде, вирус анадан сәбиге оның босану жолдарымен өту кезінде беріледі. Әсіресе, вирус ылғалды ортада тез таралуға бейім. Сондықтан қоғамдық орындарда сауналарға, моншаларға, спорт залдарына, дәретханаларға, бассеиндерге барғанда өзіңізді ұқыпты ұстағаныңыз абзал.

Қатерлі дерттен сақтанудың, алдын алудың ең тиімді әдісі – вакцинация! Елімізде адам папиллома вирусына  қарсы екпе қалай жүргізілмек?

Өткен жылдың қыркүйек айынан бастап елімізде 11 жастағы қыз балаларға адам папиллома вирусына қарсы екпе салынуда. Бұл жас ДДҰ онкологтардың ұсыныстарына сәйкес таңдалған. Оған себеп, 11-14 жас аралығындағы иммундау ересек жасқа қарағанда тиімді. Бұл жаста жасөспірімде тұрақты иммунитет қалыптасады. Күні бүгінге дейін аталған вирусқа қарсы екпе өзге елдердің тәжірибесінде қолданылғанымен, елімізде етек алмаған еді. 2024жылы ұлттық күнтізбемізге енгізілді. Себебі, бұл екпе – онкологиямен күресудің жалғыз әдісі.

Аталған екпе ата-ананың рұқсат қағазына қол қойылғаннан кейін ғана салынады. Сонымен қатар, оқу мекемелерінен бөлек, екпе жасауға тіркелімі бар емханаларға да жүгінуге болады.

Адам папиллома вирусына қарсы вакцинаның құрамында тірі вирустар жоқ,  оның құрамында ағзаға түскенде иммунитетті белсенді ететін жекелеген вирус ақуыздары бар. Өз кезегінде иммундық жүйе жасушаларымен адам папиллома вирусымен күресуге бағытталған антиденелер өндіріледі. Осыған байланысты вакцина обырды тудыруға қабілетсіз. Керісінше, ағзаны бұл вирусты тануына және онымен күресуіне оң ықпал етеді.  Оған қоса, Адам папиллома вирусына қарсы вакцина әйелдердің репродуктивтік қызметіне кері әсерін бермейді және бедеулікке әкеп соғуы мүмкін емес. Бұл әлемнің дамыған елдерінде көп жылдық клиникалық зерттеулер нәтижесінде дәлелденген.

Халықаралық тәжірбиеде  жүзден астам елде адам папиллома вирусына қарсы екпе енгізілгендіктен,  бұл мемлекеттерде жатыр мойны обыры 90% төмендеген. Яғни, бұл қауіпті дерттің алдын алатын жалғыз спецификалық шара – екпе. Қыз баласы –  болашақ ана. Ол еліміздің өркендеп, өсуіне ат салысатын болашақ ұрпақты өсіруші. Ал ертеңгі ұрпақтың сапалы да саналы болуы әйел адамының денсаулығына тікелей байланысты. Сол себепті қатерлі дерттің алдын алу үшін екпе салдырып, тиісті шараларға белсенді қатысуға шақырамын. Бұл жеткіншек қыздарымыздың денсаулығына үлкен жанашырлық танытқанымыз болады.