Ала сиыр

Уақыт – ай, бір сәтке де тынбайтын,
Менің қымбат ғұмырымды ұрлайтын.
Жан дүниеме маза бермей бір дауыл,
Кезек келді енді соны жырлайтын.Әбдіреш пен Ырысжан бас қосқанда,
Бақыт таңы тұрды күліп аспанда.
Қиындық пен қызығы мол өмірде,
Талап қылсаң тау суындай жасқанба.Жастық шақтың біле ме адам қадірін,
Көтеретін қайыспай жүк ауырын.
Ол күндер де сырғып өте шығады,
Сондықтан да қадірін біл, бауырым!Сыйластықта бақытыңның өтеуі,
Айналады қаласа құт жетеуі.
Мал базарға барды-дағы бір күні,
Ала сиыр сатып алды екеуі.Сиыр болды енді олардың ермегі,
Суын берді, шөбін салды, жемдеді.
Көп ұзамай қуанышқа кенелтіп,
Дәл өзіндей ала бұзау төлдеді.Бұның-дағы болды ғой іс ілкімді,
Алабұзау көрер көзге сүйкімді.
Тіліменен жалап құлақ түбінен,
Еркіңнен тыс келтіреді күлкіңді.Ырысжан да бауыр басып қимайды,
Еркелетіп маңдайынан сипайды.
Құр қол бармас үшін-дағы қораға,
Бұзауға арнап қалған нанды жинайды.Сиыр сауып, қатық ұйтып, күбімен
Айран пісер өзіне тән үнімен.
Қайран күндер, қызығы мен шыжығын
Беріп, алып кеткен мәңгі жөнімен.Тіршілігі басталады азанда,
Ақ мол болса береке ғой қашанда.
Ірімшік, құрт, сары майы керемет,
Сауылған сүт бүлкілдейді қазанда.Қанша уақыт өтіп кетті арада,
Неше көктем төкті әуен далада.
Ала сиыр өз төлінен көбейіп,
Бес бұзаулы сиыр болды қорада.Бәрін, бәрін қолдан бағып өсірді,
Қуанышқа толтыр достым көшіңді.
Жұмыс жоқтық – жанды басар шалаудай,
Кетпен, күрек кетіреді өшіңді.Көрші – көлем сүт алады шайына,
Ақша алу кіріп шықпас ойына.
Туысқандар риза болып тарасар,
Ыстық нанды салып берсе майына.Ағарғаны көрген емес үзіліп,
Ауласынан шығар сиыр тізіліп.
Қорасында тұрған әрбір сиырдың
Бабын таппай көрген емес көз іліп.Қазақпыз ғой «мал мен жанды» сұрайтын,
Берекені төрт түліктен құрайтын.
Тәуекелге барған кезде халықпыз
«Құласақ та нардан ғана құлайтын».Малдан қашар болды қазір көп кісі,
Дейтін болар «бұрынғының бұл ісі»
Ет пен сүтті жек көретін бірі жоқ,
Жалқаулыққа бой алдырған дұрысы.Әбдіреш пен Ырысжан да үлкейді,
Көп жұмысқа қуат күші келмейді.
Малдың жайын жасамасаң ол-дағы
Өздігінен сүт пен төлін бермейді.Келінен де күту қиын қайырды,
Ұлың-дағы ұстауға жоқ айырды.
Қанша уақыт қарап, бағып өсірген,
Кімге сеніп тапсырады сиырды?Көп ойласты оңашада «тон пішіп»,
Ағарғанды отыр еді күнде ішіп.
Ырысжанды айналдырып ауру
Аяқтары кететін-ді кейде ісіп.Тұрмыс жайы билейді ғой еркіңді,
Алады өмір күшің менен көркіңді.
Тәңір бұған сынақ беріп сонымен,
Бойыңдағы «жең» дейтіндей дертіңді.Тура келер ащы, тәтті татуға,
Пенделердің күні солай батуда.
Арқан жіптің тұйықталған ұшындай
Түйіні ойдың – керек сиыр сатуға.Сатушыға алушы да табылар,
Тірлігіңнің үзілмейтін әні бар.
Асқақтаған адам кейде құлдырап,
Жыртық көңіл сәті түссе жабылар.Сиырларды сатып жатты біртіндеп,
Алдыңнан не күтетінін кім білмек?
Әр сиырды сатқан сайын шынында
Көңіл шіркін ортаяды сәл жүдеп.Қолдарынан өсірген соң қимайды,
Адам малды маңдай термен жинайды.
Әбден бауыр басып қалған әр бастың
Кетіп бара жатқандығы қинайды.Адам жасын төгеді ғой еңіреп,
Тылсым күштен мұң басады төңірек.
Басын тартып, төрт тағандап сиырлар
Азан-қазан қылды ауланы мөңіреп.Шып-шып еткен қамшы тіліп тәндерін,
Көнбеуге адам келтіре ме халдерін?
Мүйізге ілген жуан арқан жібермес,
Шарасыздық жаулап алған көздерін.Ырысжанға түспеді бұл оңайға,
Сезім гүлін көңіл күзі тонай ма?..
Болған жайға жаны ауырып тұрса да,
Басқа жолы жоқ боп тұр ғой, алайда!Дүние қуған жан емес-ті Ырысжан,
Жаны оның жаралған ғой құрыштан.
Ешбір уақыт жабырқаған кезі жоқ,
Өмір атты мылтығы жоқ ұрыстан.Соңғы сиыр кеткен кезде, бірақ та,
Ащы даусы келген кезде құлаққа.
Екі көзге ерік беріп жылады,
Қалып қойған жандай жалғыз жырақта.Бос қалғанын көрген кезде қораның,
Қалай істің келтіресің орайын.
Өткен күннің құндылығын жоғалтқан,
Ана жайлы жыр өзегін құрайын.Әр сиырды баласындай көретін,
Кешкі өрістен байыз таппай күтетін.
Зеңгі баба көрген кезде мөңіреп,
Соңына еріп ауласына кіретін.Кімді неге үйретерсің желкелеп,
Ынталыға қолдан келсе бер көмек.
Әр сиыры барған кезде қасына
Ырысжанға тұратын-ды еркелеп.Үстін жалап, денесімен сүйкеніп,
Иесіне тұратын-ды мал сеніп.
Қолмен сипап, арқасынан қаққанда
Ыңыранар керемет бір күйге еніп.Бәрі енді көрген түстей жоғалды,
Көңілдегі бақ базары тоналды.
Тірлігіңде үйреншікті ісіңнен
Айрылған соң, бұл адамға не қалды?!Күнделікті жұмысқа жоқ құлшыныс,
Қора жақтан үн шықпайды тым-тырыс.
Сиырлары еске түссе сағынып,
Жүрегінде пайда болар бұлқыныс.***
Көңіліңе болған жайды шегенде,
Білгенімді жаздым мен де өлеңге.
Ырысжанды көп ұзамай арулап
Алып бара жатты мәңгі мекенге.