2050 жыл: Қызылорда қалай өзгереді?
Облыс әкімінің орынбасары Наурызбай Байқадамовтың қатысуымен облыстық мәслихаттың кезектен тыс 38-ші сессиясы өтті. Облыстық мәслихат хатшысы Қылышбай Бисенов күн тәртібіне Қызылорда қаласының 2050 жылға дейінгі даму стратегиясын бекіту туралы бір ғана мәселе енгізіліп отырғанын хабарлады.
Ол жөнінде алғашқы хабарлама жасаған қала әкімінің міндетін атқарушы Бектас Нұридинов Елбасының Қазақстандағы ірі қалалардың 2050 жылға дейінгі даму стратегиясын әзірлеу туралы тапсырмасын орындау мақсатында ҚР Ұлттық экономика министрлігі жыл басында арнайы әдістемелік жол картасын бекіткенін мәлімдеді. Соған сәйкес облыс орталығында үкіметтік емес ұйымдармен, қоғам белсенділерімен бірге қоғамдық тыңдаулар өткізіліп, қаланың даму стратегиясына қатысты ұсыныс-пікірлер назарға алынып, тиісті жұмыстар атқарылған.
Хабарламашы Қызылорда қаласының 2050 жылға дейінгі даму сипаты «Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму стратегиясының», Қазақстан Республикасының Стратегиялық даму жоспарының және Елді аумақтық кеңістікте дамытудың болжамды сызбасы, Президент Жолдауы секілді құжаттардың мақсаттарына қол жеткізуге арналған стратегиялық міндеттермен тығыз байланысты екенін атап көрсетті. Стратегия тұрақтылық қағидаттарын ескере отырып, адами, табиғи-ресурстық, өндірістік-техникалық әлеуеттерді теңгерімді пайдалану, қоршаған ортаның сапасын және халықтың тіршілік ортасын жақсарту, қалалық басқару жүйесін жетілдіру, әкімшілік орталық ретіндегі мәртебеге сай бәсекелестік артықшылықтарды қалыптастыру бағытында әзірленген.
Қаланың даму стратегиясының мега мақсаты – Қызылорданы болашақтың қаласына және әлемдік басты экономикалық серіктестерімен тиімді байланыстыратын Шығыс және Батыс елдері арасындағы құрылықаралық трансеуразиялық дәлізге айналдыру. Оған қол жеткізу үшін үш маңызды стратегиялық міндет орындалуы тиіс. Олар – халықтың тұрмыс сапасын арттыру, экономиканы әртараптандыру және ғаламдық халықаралық кеңістікке кірігу. Осы міндеттерді атқара отырып, 2050 жылға қарай Қызылорда қаласын заманауи метрополиске, прогресс аумағына, инновациялық технологиялары, өмір сапасының жоғары деңгейі, қолайлы ортасы бар «ақылды» қалаға, өңірдің ғылыми, білім беру және мәдени орталығына айналдыру көзделіп отыр.
Б.Нұридинов аталған міндеттерді шешу үшін креативті экономика, адами капиталды дамыту, қоршаған орта, цифрландыру, қалалық жоспарлау секілді бес басым бағыт айқындалып отырғанына назар аударды. Креативті экономиканы жүзеге асыру үшін мұнай мен газды қайта өңдеу, химия өнеркәсібін, құрылыс, шыны, күріш кластерін, тоқыма өнеркәсібі үшін синтетикалық жіп өндірісін дамыту, шағын және орта бизнесті қолдау сияқты түрлі бағыттарда жұмыстар жүргізілетін болады. Адами капиталды дамыту мақсатында халықты жұмыспен қамту салаларын және мүмкіндіктерін кеңейту, тұрғындарды баспанамен қамтамасыз ету, білім беру және әлеуметтік нысандар санын ұлғайту, білім сапасын арттыру, кадрлар мен қызметкерлер біліктілігін арттыру көзделген.
Қоршаған орта бағыты бойынша Қызылорда қаласын және жақын елді мекендерді көгалдандыру, айналасында жасыл белдеу қалыптастыру, іргедегі елді мекендерді толығымен газдандыру, қоқыс сұрыптау кешенін жетілдіру, күн және жел станцияларын салу секілді жобалар жүзеге асырылады. Төртінші бағыт бойынша қазіргі заманғы платформалар мен қауіпсіздікті, ақпараттық технологиялар негізінде цифрландыру деңгейін арттыру, «ақылды технологиялары» бар «ақылды қаланы» қалыптастыру бағытындағы жұмыстар атқарылады. Қаланы жоспарлауда индустриялық аймақты ұлғайтуға, көпқабатты тұрғын үй мен жеке тұрғын үй құрылысын дамыта отырып, көркейту-абаттандыру жұмыстарына басымдық беріледі.
Сессияда қаланың даму стратегиясын жасауға атсалысқан «Гео Дата Плюс» ЖШС бас директоры Людмила Кузнецова стратегиялық болжамдарға қатысты көрсеткіштерді келтірді. 2019 жылдың 1 қаңтарында Қызылорда қаласының халқы 303109 адам болған. Бұл 2009 жылмен салыстырғанда 68 мың адамға артық. Ал 2050 жылы қала халқы 596 мың адам болады деп болжанып отыр. Осыдан 10 жыл бұрын қала тұрғындарының жалпы өмір сүру ұзақтығы 67 жас болса, биыл бұл көрсеткіш 71 жасқа жетіп отыр. Ал 2050 жылы 75 жас болады деп күтілуде. Облыс орталығындағы еңбекке қабілетті жастағы адамдар саны биыл 200,2 мың адамды құраса, 2030 жылы 244,5 мың, 2040 жылы 286 мың, 2050 жылы 328,8 мың адамға жетеді деп болжануда. Өндірістегі жоғары технологиялық тауарлар үлесі 2050 жылға қарай өсіп, 15%-ке жетеді.
Қызылордада күн сәулесінің орташа жылдық ұзақтығы 3 мың сағаттан немесе жылына 300 күннен асады. Бұл – күн электр станцияларын салу және дамыту үшін үлкен әлеует. Л.Кузнецованың айтуынша, баламалы энергетика нысандарын қосу арқылы 2050 жылға қарай Қызылорданың электр энергиясына деген қажеттілігінің 30%-тен астамын жабуға қол жетпек. Серіктестік басшысы Қызылорда қаласының 2050 жылға дейінгі даму стратегиясын әзірлеуде қалаларды жоспарлау мен дамытудың халықаралық тәжірибелері ескерілгенін жеткізді.
Сессияда депутаттар Ибадулла Құттықожаев, Асқар Махамбетов, Жанкелді Ысқақ сөз алып, қоғамдық талқылаулар барысында көптеген маңызды ұсыныстар айтылып, олар стратегиялық маңызды құжатты дайындауда негізге алынғанын атап өтті. Сонымен бірге, қаланы азық-түлікпен қамтамасыз етуде жергілікті жерде өсірілген көкөністер мен мал өнімдеріне басымдық беріледі.
Мұнан соң халық қалаулылары болашаққа негізделген стратегиялық құжатты бекітуге бірауыздан дауыс берді.
Ыдырыс Тәжіұлы