Сот жүйесінде мемлекеттік тілді қолдану: тәжірибе мен кедергілер

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, мемлекеттік тіл – қазақ тілі. Елдің тәуелсіздігін бекіткен Ата Заңымызда бұл норма нақты белгіленгенімен, оны іс жүзінде толық әрі тиімді жүзеге асыру – өз алдына күрделі әрі маңызды мәселе. Әсіресе сот жүйесінде мемлекеттік тілдің қолданылуы – елдегі құқықтық мәдениеттің, ұлттық бірегейлік пен мемлекеттік рәміздерге құрметтің бір көрінісі болып табылады.

Мемлекеттік тілдің сот жүйесінде орнығуы – бұл тек тілді насихаттау емес, бұл – азаматтардың құқықтық теңдігін, әділ сот төрелігіне қол жеткізуін қамтамасыз етудің маңызды тетігі.

Қазіргі таңда еліміздің сот жүйесінде мемлекеттік тілді қолдану бағыты біртіндеп қалыптасып келеді. Әсіресе:

• Істерді қазақ тілінде қарау саны артқан. Мысалы, кейбір өңірлерде (Батыс Қазақстан, Қызылорда, Түркістан облыстары) азаматтық істердің 80-90%-ы қазақ тілінде қаралады.

• Сот актілерін мемлекеттік тілде жазу жиілеген. Жеке судьялар өз бастамасымен үкім, шешім, қаулыларды қазақ тілінде ресімдеуде.

• Мемлекеттік тілді жетік меңгерген судьялар көбейіп келеді. Жас мамандар арасында тілге деген сұраныс та, жауапкершілік те жоғары.

Сондай-ақ, Қоғамдық сенім кеңесі, Жоғарғы Сот жанындағы Академия, және өңірлік соттар қазақ тіліне бейімделген іс жүргізуді дамыту бойынша түрлі семинарлар, дөңгелек үстелдер, тілдік тестілеулер ұйымдастыруда.

Соған қарамастан, бірқатар түйткілдер мен шынайы кедергілер бар:

1. Сот ісіне қатысушылардың мемлекеттік тілді меңгермеуі. Көп жағдайда адвокаттар, прокурорлар немесе тараптар істің қазақ тілінде жүргізілуіне қарсы болады – бұл процесті созады, аудармашы қажет етеді.

2. Қазақ тіліндегі құқықтық терминология мәселесі. Кейбір заң ұғымдарының нақты баламасы жоқ немесе түсініксіз, бұл – құқықтық актілердің қазақ тіліндегі сапасын төмендетеді.

Мемлекеттік тілдің сот жүйесінде кеңінен қолданылуы – бұл ұлттық қауіпсіздік, заң үстемдігі және азаматтық теңдікке негізделген мемлекеттіліктің берік негізі. Сот төрелігінің әділ болуы, халықтың оған деген сенімі артуы – сот отырысының қай тілде өткеніне емес, сол тілді қаншалықты құрмет тұтып, тиімді пайдаланғанымызға байланысты.

Бүгінгі міндет – мемлекеттік тілді сот жүйесінің басты тіліне айналдыру ғана емес, оны құқықтық ойлау мен шешім қабылдаудың сенімді құралына айналдыру.

                                                                Д.Асылбекова,