АҚ АЛТЫННЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҒЫ
Табиғат – тіршіліктің тұнығы. Ал сол табиғаттың бізге тарту еткен ең асыл сыйларының бірі – ағарған. Қазақ халқы ертеден-ақ сүт өнімдерін қасиетті санап, төрге оздырып, дастарқанның көркіне айналдырған. Ағарған тек ас емес, ол – дәру, ол – қуат, ол – шипа.
Ағарған дегенде алдымен көз алдымызға күбіден құйылған айран, сабадағы қымыз, торсықтағы шұбат, шелектегі сүт елестейді. Бұл – тек тағам емес, бабадан қалған аманат. Ағарған – қазақы мәдениеттің мәйегі.
Ең бірінші кезекте қарапайым сүттің пайдасы мол. Сүт – жаңа туған нәрестеден бастап, қарт кісілерге дейін ішетін тағам. Онда адам ағзасына қажетті барлық дерлік дәрумендер бар: кальций, фосфор, калий, А, D, В дәрумендері. Адам сүйегін қатайтады, иммунитетті күшейтеді, жүрек пен қан тамырларының жұмысын жақсартады.
Қазақта «Сүт емі – шипалы» деген сөз бекер айтылмаған. Көне заманда қақырық түсіретін, өкпе дертін жеңілдететін ем ретінде жаңа сауылған сүт ішкізген. Тіпті сүтпен аш қарынға ем қабылдау – денедегі уды сыртқа шығарады деген де сенім болған.
Ал енді айранның пайдасына қарай ойыссақ. Айран – тек шөл қандыратын сусын емес. Ол – ішек жолдарының досы. Астың дұрыс қорытылуына сеп болып, ағзаны шлактар мен токсиндерден тазартады. Айран ішкен адам жеңіл жүреді, бет-әлпеті де бал-бұл жанады. Қыстың күні сары майлы айран ішсеңіз – бойыңыз жылынады, жаздың аптабында жанға сая болады.
Қымыз бен шұбатымыз да шипалы сусын. Қымыз тек дәмі емес, емдік қасиетімен де ерекше. Қымыз қан айналымын жақсартып, өкпе ауруларына қарсы ем ретінде кеңінен қолданылған. Қымыз ішкен адамның бойында қуат оянып, көңілі көтеріледі. Ал шұбат – түйе сүтінен жасалған тағы бір керемет сусын. Оның құрамындағы пайдалы бактериялар ағзаның қалыпты жұмыс істеуіне көмектеседі, бауырды тазартады, асқазан ауруларын емдейді.
Ағарғанды дастарқаннан үзбеген ел – текті ел. Қазақтың «ағарғандай ақ бол!», «ақ босаға», «ақ тілеу», «ақ дастарқан» деген тіркестері де осы сүттің, ағарғанның тазалығы мен қадірін көрсетеді.
Қазіргі уақытта да ағарғанның маңыздылығы кеміген жоқ. Керісінше, табиғи өнімдерге бет бұрған заманда ағарған – денсаулық кепіліне айналып отыр.
Түйін Ағарған – ұлт болмысының ажырамас бөлшегі. Оның дәмі ғана емес, мәні мен мағынасы да терең. Ақты төкпеу, ағарғанды қадірлеу – үлкен мәдениет. Сондықтан ұлттың ұлы жолында ағарғанды ұлықтау – баба аманатына адалдық деп білген жөн.
Таза сүт ішіп, текті болайық! А.АХМЕТ
