Күлкі – ЖАННЫҢ ШИПАСЫ

 1 сәуір ел ішінде «Күлкі күні» деген атаумен бейресми мерекеге айналып кеткен. Бұл күні адамдар бір-бірін күлдіреміз, қызық болсын деген оймен алдап та жатады. Бір қызығы, бұл мерекенің шығу төркінін ешкім дөп басып айта алмайды.

Күлкі – адам өміріндегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Ол тек көңіл-күйді көтеріп қана қоймай, денсаулыққа да оң әсер етеді. Күнделікті өмірімізде біз күлкіні аса мән бермей қабылдаймыз, алайда оның адам ағзасына тигізетін пайдасы зор. Ғалымдар күлкінің адамның психологиялық және физиологиялық жағдайына оң ықпал ететінін дәлелдеген. Сондықтан күлкінің мәні мен маңызын тереңірек қарастыру қажет.

Күлкі – табиғи ем. Ол жүрекқан тамырлары жүйесінің жұмысын жақсартып, қан айналымын реттейді. Күлген кезде өкпеге ауа көбірек кіріп, ағзаға оттегі молынан түседі. Бұл өз кезегінде жасушалардың жаңаруына ықпал етеді. Сонымен қатар күлкі иммунитетті күшейтіп, ауру қоздырғышын төмендетуге көмектеседі.

Ғалымдар мен психологтар шынайы күлген сәтте эндорфин (бақыт гормоны) бөлініп, адамның көңіл-күйі жақсаратынын алға тартады. Бұл гормон ауыруды басатын табиғи құрал ретінде де жұмыс істейді. Мысалы, ауыр сырқаты бар адамдарға күлкі терапиясы ұсынылады, өйткені күлкі олардың психологиялық жағдайын жақсартып, емделу процесін жылдамдатады.

Күлкі – адамның ішкі жан дүниесін үйлестіретін күшті құрал. Қиын сәттерде мұңаюға жол бермей, орынды күле білу – өмірге деген оң көзқарасты сақтаудың белгісі. Өйткені күлкі стресс пен уайымды жеңілдетіп, шығармашылық ойлауды арттырады. Адамның көңіл-күйі жақсы болған кезде оның ойлау қабілеті де жақсарады. Ғалымдар күлкі адамның логикалық ойлау қабілетіне, есте сақтау және шешім қабылдау дағдыларына оң әсер ететінін дәлелдеген. Әзілдесу, әзіл көтере білу сезімі дамыған адамдар өмірдің қиындықтарына төзімді болып келеді екен. Күліп жүрген адам басқаларға жағымды әсер қалдырады және оны қоршаған орта да жылы қабылдайды. Күлкі адамдар арасындағы қарымқатынасты нығайтады. Жылы жымию мен боямасыз күлкі кез келген қарымқатынасты жақсартады. Әзіл мен күлкі адамдардың жақын қарым-қатынас орнатуына, сенім мен достықты күшейтуге көмектеседі.

Күлкінің адамдардың өзара қарым-қатынасында маңызы зор, себебі ол адамдардың эмоционалдық байланысын арттырады. Отбасында, достардың ортасында немесе жұмыс орнында жағымды көңіл-күй қалыптастыруда күлкінің рөлі ерекше. Адамдар бірге күлген кезде олардың арасындағы байланыс күшейіп, сенім артады.

Көптеген зерттеулер күлкінің адам өмірін ұзартатынын көрсетеді. Жапон ғалымдары күлкі адамның биологиялық жасын баяулатып, қартаю процесін тежейтінін анықтаған. Өмірге оптимистік көзқараспен қарап, жиі күлетін адамдар ұзақ өмір сүреді. Өмірге шаттықпен қараған, жиі күлетін адамдар өзгелермен тез тіл табысады. Мұндай адамдардың достары көп болып, жалғыздыққа ұшырау қаупі төмендейді. Жалғыздықтың өзі адам денсаулығына кері әсер ететінін ескерсек, күлкі адамның өмір сапасын жақсартудың маңызды факторы екені анық.

Күлкі – мәдени және рухани тұрғыдан да маңызды құбылыс. Әр халықтың өзіндік әзіл-оспақ дәстүрі бар, ол ұлттық ерекшелікті, өмірге деген көзқарасты көрсетеді. Қазақ мәдениетінде күлкінің ерекше орны бар. Қазақтың әзілқой шешендері, тапқыр сөздері – халықтың дана ойының көрінісі. Би-шешендеріміздің даналық сөздері мен ертедегі адамдардың сөз саптауларынан да күлкінің белгілі бір маңызға ие болғанын аңғарамыз. Тапқыр сөз айтып, жан-жағындағы тұнжыраған елді бір сәтте күлкіге қарық қылып, өзара татуластырған мұндай оқиғалар бұрын көп орын алған. Сонымен бірге нағашылы-жиенді кісілердің, балдыз бен жезде, қайны мен жеңге арасындағы өзара қағысулар, әзілдер де күлкі әрекетін туындатады. Бұдан біз халқымыздың туыстық қарымқатынаста күлкіге мән бергенін, оның өз орнымен жүзеге асқанын байқаймыз.

Дегенмен халық арасында «Күлдіре білу – өнер, күлкіге қалу – өлім» деген қағида қалыптасқан. Күлдірем деп «бүлдіріп» алмай, сол ортаға лайықты тіл қату, ешкімнің арына, жеке басына тимейтіндей әзілдесу кез келгеннің қолынан келмейді. «Күлдірудің жөні осы екен» деп адамның түр-сипатын, кескін-келбетін мазаққа, әжуаға айналдыру екінші бір жанның намысына тиіп, ызақорлық, кекшілдік қасиетін оятуы мүмкін немесе белгілі бір тығырыққа тіреуі де кәдік.

Күлкінің де түр-түрі бар: орынды күлкі, орынсыз күлкі, ызалы күлкі, риясыз күлкі, жыларман күлкі, қу күлкі, шынайы күлкі, жасанды күлкі, мысқыл күлкі, қарқыл, зұлым күлкі, бала күлкісі (бейкүнә), ашық күлкі, жымию. Қазіргі қоғамда риясыз күле білетін жанды көп кездестіре алмаймыз. Тіршілік қамыты мен әлеуметтік-тұрмыстық жағдай адамдардың күйзеліске түсіп, көңілсіздік шырмауынан шыға алмай жүргенін көрсетеді. Әлеуметтік желідегі түрлі көңілсіз, еңсені басып, көңіліңді торықтыратын хабарламалар мен жаңалықтардан бойды аулақ ұстаған жөн.

Күлкі – қарапайым, бірақ өте күшті құрал. Ол денсаулықты жақсартып, көңіл-күйді көтеріп, өмірді мәнді етеді. Сондықтан өмірде көбірек күліп, позитивті болуға тырысайық! Шынайы күлкі – сіздің ең жақсы дәрігеріңіз.