Балаңыз бақылауда ма?

Мысалды алыстан іздемей-ақ, жақында бір болғанды айтып берейін. Ағайын болғасын жақындарыңның үйіне жиі барасың. Бірде дастарқан басында шай ішіп, аға-жеңгеммен шүйіркелесіп отырғанбыз. Сонда бізбен тамақтанып отырған кішкентай қызының беймаздығы жүйкеге тиді. Алдындағы асын төгіп тастап, құйылған шайын жақтырмағандай ысырып, әбден білгенін істеді. Қасында отырған жеңгем қызының ісіне ашуланып, ұрсып тастады. «Соңғы уақытта осындай әдепсіз қылық істейтін болыпты, білмеймін кімге еліктеп жасап жүргенін» деп басы қатып отыр. Сөйтті де жылаған қызын алдандырған болып телефонын ұстата салды. Осыдан кейін баланың соңынан бақтық. Құдды біреу үйретіп қойғандай саусағын жылдамдата телефонға сүйкеп, ішіндегі ютуб каналына қуана кірді. Күнделікті ашатыны да белгілі болды, дайын мультсериалдар мен анимациялар жылп етті. «Бақсақ бақа екен» дегендей үйренгені әлгі бұзық «Маша» мен «Лайк Настя» болып шықты. Тура соның теріс әрекеттері. Бала көргенін айна қатесіз қайталаушы. Бұдан кейін өкпелеп көріңіз. Жеңгемізге түсіндіріп, тентек қызының дертінің диагнозын тауып бердік. Қысқасы баланы телефоннан әрі ұстауды тапсырдық. Бұл қазіргі ата-ананың басты қателігінің бірі. Телефондағы жағымсыз кейіпкерлерді сомдаймын деп талай баланың опық жегенін де естіп, көріп те жүрміз.

Бұл мәселе бұрыннан қаузалып, айтылып жүр. Айтыла береді де. Себебі қазіргінің баласына телефон немесе жағымсыз анимациялар басты тәрбие беруші болып алды. Балаңыздың күйзеліске түсіп, тез ашуланшақ болуы да осыдан. Біреу айтқан екен. «Балам түнімен түс көріп, «Бэтман», «Өрмекші адам», тағы басқалардың атын атап шошып оянады» деп. Бала санасының қалыптасуына кедергі жасап жүрген факторлардың бірі – осы шетел ұсынған мультсериалдағы кейіпкерлер. Ғалымдар кішкентай баланың белгілі бір жасқа дейін миының тез қабылдайтын бөлігі жұмыс істейтінін айтады. Ал сол ми бөлігі қазір пайдалы нәрсені емес керісінше керексіз дүниелерді қабылдап, толып қалатынын ескертуде.

Қазір қазақ аниматорлары шетелдік мультфильмдердің орнын басу үшін және балаға жақсы тәрбие беру мақсатында қазақ батырларының анимациясын жасауда. Көруге лайықты деп лиро эпостық, батырлар жыры, Алдар көсе, Алпамыс батыр, Ертөстік, Құйыршық секілді мультфильмдерді жасап, ұсынуда. Бұл отандық анимацияны дамытып жатқан «Сақ» студиясының өнімі. Шетелдік аниматорлардан асып түспесе де ақырын жүріп анық басып, еңбек етіп, қатардан қалмай келеді. Бірақ оның да балаға әсер ететін тұстары баршылық. Мәселен, анимациядағы кейіпкердің түр-түсі, оның қозғалысы баланы көп жағдайда жалықтырып жібереді. Батыстан ағылған туындылардың қасында көлге сіңген тамшыдай көрінбей қалады. Қазақ мультфильмдері жоқ емес, көп. Тек сапасы төмен. Оның басты себебі – біздегі қазақ анимациясы мемлекеттік деңгейде жолға қойылмаған. Қолдау аз. Бұл жөнінде мамандар талай мінберде көтеріп те жүр. Одан бөлек бізде балаларға ұлттық құндылықты насихаттап жүрген бір ғана туынды бар. Ол «Балапан» арнасы. Кейде одан да бала жалығады. Сондықтан балалар арнасын көбейту керек. Телеарналар арасында бәсекелестік болмағаннан кейін сапалы дүние шығарып, озық елдің қатарына қосылуымыз екі талай. Бізде анимацияға сұранып тұрған шығармалар көп, тек қолдау тапса көштің ілгері жүрері сөзсіз.

Қош. «Ел боламын десеңіз, экраныңызды түзеңіз» деп бала санасының тәрбиеленуін көк жәшікке әкеп тіредік. Әйгілі жазушы Мұхтар Әуезовтің нақылын осылайша қазіргі сөзбен алмастырдық. Алайда бар кінәні бір жақтан көруге де болмас. Баланың дұрыс өсуіне, жақсы тәрбиеленуіне ата-ананың жауапты екенін ұмытпаған жөн. Ата-ананың қадағалауында өскен бала жаман болмайды, ерсі әрекетке бармайды, ыза жер баспайды. Бала еліктегіш, көргенін айна қатесіз қайталаушы. Сондықтан болашағына дұрыс жол сілтеп, тәлімді тәрбие беруден танбайық. Балаңыз бақылаусыз қалмасын.