Қиындықтан қашпаған адам ғана мақсатына жете алады
30 тамыз – Қазақстан Республикасының Конституциясы күні. Ол –елдегі барлық басқа заңдарға қатысты жоғары заңды күшке ие заң немесе заңдар тобы. Ол кіріспеден және 9 бөлім 98 баптан тұрады. Биыл еліміздің Ата заңына 29 жыл толып отыр. Мереке қарсаңында аудандық сот әкімшісінің басшысы Ербол Мәтжановпен сұхбаттасқан болатынбыз.
– Ербол Саяшбекұлы, әуелгі сұрақты өзіңіз жайында бастасақ. Қайда білім алдыңыз? Еңбек жолыңыз туралы айта отырсаңыз.
– Біздің қоғамда құқықтық сауаттылықтың болмауы салдарынан опық жеп қалатындардың саны өте көп. Оған статистика да, қоғамның бейнесі де дәлел бола алады. Өз құқығын білмеудің қандай негізгі себептері бар деп ойлайсыз?
– Бүгінде қаржы пирамидасына ақша салу, алаяққа алдану секілді жайттар жиі кездесіп жатады. Осы тұста адамдар мұндай қадамға барарда нақты нені ескеруі керек?
– Алаяқтық – Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 190-бабында қылмыстық жауаптылық көзделген алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы бөтеннің мүлкін ұрлау немесе бөтеннің мүлкінің құқықтарын иемдену. Қай қоғамды, қай кезеңді алсаңыз да, алаяқтық қылмысының кең етек жайып келгенін көруге болады. Десе де, қоғам бұл қылмыспен күресті ешқашан тоқтатқан емес. Құқық қорғау органдарының өкілдері әрдайым алаяқтық қылмысының көбейіп бара жатқанын айтып, дабыл қағуда.
Алаяқтықтың қазіргі уақытта ең өршіп тұрған түрі телефон арқылы азаматтардың жеке мәліметтерін ұрлауға бағытталған. Бұл пайдаланушыны алдауға және оны өзі оның картасы туралы құпия ақпаратты ашуға, мәжбірлеуге мүмкіндік беретін әдістер жиынтығы. Шабуыл жасаушылардың негізгі мақсаты – азаматтардың жеке және төлем деректерін иемдену, олардың банктік шоттары мен ақшасына қол жеткізу.
Интернет алаяқтарынан сақ болудың қарапайым қауіпсіздік шараларына келер болсақ. Дербес деректерді, пластикалық карталардың мәліметтерін, кодтарды және құпия сөздерді ешкімге хабарламауға, белгісіз әрі тексерілмеген сайттар арқылы алдын ала төлем жүргіздеуге, күмәнді мәмілелер бойынша ақша аударымдарын жүзеге асырмауға, ұялы телефон мен компьютерге белгісіз қосымшаларды орнатпауға, кез келген сілтеме бойынша өтпеуге, спам хабарламаларға сенбеу қажет. Осы талаптарды сақтау арқылы әр адам алаяқтардан өзін қорғап жүре алады.
– Қалай ойлайсыз, құқықтық мәдениетті қалай қалыптастыруға болады?
– Азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің қалыптасуының басты алғышарттарының бірі – азаматтардың құқықтық білімін жетілдіру, құқықтық мәдениетін қалыптастыру, әсіресе оның құрамды бөлігі – адам құқығының мәдениеті. Адам құқықтары туралы ақпаратпен жүйелі қамтамасыз етудің қажеттілігі маңызды екенін ескерсек, онда бұл салада адам құқығы мәдениетін қалыптастыруда маңызды құралдың бірі – білім беру ұжымдары десек қателеспейміз.– Жалпы, қазіргі кезде сот жүйесіне деген халық тарапынан сенімсіздік те жоқ емес. Осы тұрғыдан Қазақстанда әділ сот жүйесінің барын және әрбір азамат өзінің құқығын талап етуіне мүмкіндігі барын қалай насихаттап, түсіндірген жөн?
– Сот жүйесі – азаматтардың құқықтары мен бостандығын қорғайтын, қоғамда тұрақтылық пен әділеттілікті қамтамасыз етуші бірден-бір сала. Бүгінгі қоғамды тұрақтылық пен әділдікті қамтамасыз етуші бірден-бір сала. Жалпы сот жүйесі – әділдіктің ақ туын биікте ұстайтын жауапты сала. Себебі, заңдылық пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге, Конституцияның маңыздылығын айшықтауға және азаматтардың, мемлекеттің, қоғамдық ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғайтын негізгі сала.– Өмірлік ұстанымыңыз қалай?
– Ұстаным – түсіне білгенге, адамның бет-бейнесі мен өмірлік мұраты емес пе!? Заң білетін адам – бұрынғы жаугершілік замандағы мықты жауынгер, батыр адам іспеттес. Себебі, заң – бәріне ортақ. Адам өзінің құқығы мен бостандығы жайлы білуі керек. Азаматтың міндеті – заң талаптарын бұзбау, екінші жағынан, өзіне жүктелген міндетті орындау.– Отбасыңыз туралы айта отырсаңыз?
– 2003жылы отбасын құрдым. Жұбайым Набат Жосалы кенті әкімдігінде бас маман болып қызмет атқарады. Екеуміз 3 ұл, 1 қыз тәрбиелеп отырмыз. Қазіргі таңда үлкен ұлым әке жолын қуып, Қызылорда қаласындағы Қорқыт ата атындағы университетінде заңгер мамандығында оқыса, ортаншы ұлым Нұрдәулет ақпараттық технологиялар (IT) саласы бойынша білім алуда. Үшіншім Шәкәрім Т.Көмекбаев атындағы №250 мектеп-лицейінде білім алса, кенже қызым Іңкәрім балабақшада тәрбиеленуде.– Болашақта заңгер мамандығын таңдайтын жастарға нендей кеңес айтасыз?
– Заңгер – ар-намыстың, әділдіктің адамы және мұқтаж адамға көмектесуге әрқашан дайын болуы керек. Әр түрлі адамдармен тіл табыса білу және олардың мәселесін шешуге ұмтылу, әділдік жолында күш пен еңбекті аямау.
Алайда алғашқы қиындықтардан, сәтсіздіктерден бас тартпаған адамдар ғана өз мақсаттарына жете алады. Ең бастысы – өз күштеріңізге, білімдеріңізге, қабілеттіліктеріңізге сену және алға қойған мақсаттарыңызға жете білу.
Болашақ заңгер мамандығын таңдаушы түлектерге сәттілік және алға қойған мақсаттарына жетуді тілеймін.
– Уақыт бөліп, әңгімелескеніңізге рақмет!
Сұхбатты жүргізген Ақнұр САҒЫНТАЙ