Жарты отбасында «жарым» ұрпақ өседі
Қазір қоғамда не көп, жарты отбасы көп. Ата-ананың мейіріміне зәру болып жүрген балалар қаншама? Отбасының дәстүрлі құндылықтары сақталмаған соң, ерлі зайыптылар ажырасып, олардың артында махаббатты, жылулықты сезінбеген, толыққанды отбасы деген ұғымның не екенін түсінбейтін балалар қалады. Арты әкесіз не шешесіз өсуіне әкеліп соғады. Толық емес отбасында өскен балалар психологиялық, эмоционалдық тұрғыдан күйзеліске ұшырайды.
Бұл қазіргі таңдағы басты проблемалардың біріне айналып отыр. Жарты отбасының пайда болуына не себеп? Осы сұраққа жауап беруден бастасақ. Ол біріншіден екі жастың асығыс отбасын құру туралы шешім қабылдауынан, бір-бірін жете танып білмеуінен туындайды. Оған себеп – үйленгенге дейін көңіл қосып, қазіргі тілмен айтқанда сөз жарастырып жүргенде өздерінің шынайы бет-бейнесін, мінезін көрсетпеуі. Жалпы алғанда отбасын құрудың шынайы сипатын танымаудан ерлі-зайыптылар ажырасып жатады. Бұрын туған-туыстары ақыл айтып, татуластыруға тырысатын. Сөзі өтетін адам жанжалдасқан жастарды дұрыс жолға салатын. Қазір кеудесін тәкаппарлық пен менмендік басқан әр жақ өзінікін жақтап, екіншісін даттап отырады. Ал, ортада қалған баланы кім ойлап жатыр? Жарты отбасында –жарым ұрпақ өсетінін ескеріп жатырмыз ба?
Бірде психолог ата-анасы айырылысып кеткен баладан кіммен қалғысы келетінін білгісі келіп, тәжірибе жүргізіпті. Ақ парақтың бетіне үш шеңбер сызып, оған әкесі мен шешесінің және өзінің суретін салғызады. Сол кезде екі шеңберге ата-анасын салып, біреуін бос қалдырыпты. Әлгі психолог себебін сұрағанда бала өзінің жоқтығын аспанға ұшып ғайып болып кеткенмін деп түсіндіреді. Яғни, ол «әке-шешем менсіз бақыттырақ болады» деп бәріне өзін кінәлайды екен. Міне, осыдан-ақ оның психикасының күйзелісте екенін аңғаруға болады. Отбасы тәрбиесінің дұрыс ұйымдастырылмауы, яғни үйдегі ұрыс-керіс, дау-жанжал, маскүнемдік, ата-ананың біреуінің болмауы секілді жағдайлар балаға қатты әсер етеді екен.
Әсіресе, әке тәрбиесін көрмеген ер бала болашақта әке-шешенің тағдырын қайталауға машықтанады. Толық емес отбасынан шыққан бала отбасылық құндылықтарды түсіне бермейді. Ата-анасының қамқорлығы мен сүйіспеншілігін сезбегендіктен олар ертеңгі күннің қуанышын жоғалта бастайды. Әйел ерінен көрген қиыншылықты, өмірге деген жаман көзқарасын баланың бойына сіңіріп, әкесіне қарсы қояды. Осыдан келе олар өздеріне отбасында алмаған қамқорлық пен қайырымдылықты сырттан немесе көшеден іздейді. Әкесіз өскен ер баланың тағы бір сипаты, ол көп уақытын анасының тәрбиесінде өткізуі. Алайда, ер баланың қызға тән кейбір қасиеттерін бойына жинап өсуі де осыдан. Көпке топырақ шашты демеңіз. Қазіргі таңда жігіттердің шаш бояп, құлақтарын тесіп, сырға салып қызтекеге айналып бара жатқанын көріп жүрміз. Әкесіз өскен ұрпақ жасық, жасқаншақ, екіжүзді, өсекке жақын, бос сөзділікке құмар болып өспеуіне кім кепілдік бере алады? Отбасында екі адамның да өзіндік орны бар. Әйел – үйдің киесі болса, еркек – үйдің иесі. «Бес саусақ бірдей емес». Әрбір ажырасушы жұптың бәрі бірдей әйелдің кінәсінен ажыраспайтыны белгілі. Бірақ, кінә тек қана ер-азаматтарда деп шолақ шешім шығаруға тағы болмайды. Құқық екеуіне де бірдей. Баланың тәрбиесі екі адамға ортақ. Өмірге саналы ұрпақ әкелдіңіз бе, оның тағдырына ана да, әке де жауапты.
Отбасы – шағын мемлекет. Оның ұйытқысы бір адам емес, екі кісі болғаны абзал. Қандай жағдай болмасын отбасы мүшелері өмірдің кинодағыдай, романдағыдай болатынын, оның өзіндік бейнеті барын, оған сабыр ете білу керегін естен шығармау керек. Ортада бала болса, ажырасу оның психикасына ауыр соққы болатынын да ұмытпаған жөн. Бұл қадамға бармас бұрын, басқа жол жоқ екеніне әбден көз жеткізіп, үлкендердің ақылын алу аса маңызды. Себебі, қабылдағалы тұрған шешімнің артында адам тағдыры тұр. Байқаңыз! Балаңыз жарым ұрпақ қатарында болып жүрмесін.
Әлібай НАЗАР,
«Қармақшы таңы».
