Агросалада алға жылжу бар
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Төртінші революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» Жолдауының үшінші тармағында ауыл шаруашылығының өзекті мәселелерін айқындап, оларды шешудің тиімді бағыт-бағдарын нақтылап, аграрлық ғылымды дамытуды басты назарда ұстау қажеттілігін айрықша еске салды. Сондай-ақ Жолдауда агроөнеркәсіп кешенінде заманауи технологияларды пайдалану арқылы адами фактордың қатысу үлесін анағұрлым азайтып, егіншіліктің өзіндік құнын едәуір төмендету мүмкіншілігі нақты көрсетілді.
Бұл орайда Елбасы «аграрлық саясат еңбек өнімділігін түбегейлі арттыруға және өңделген өнімнің экспортын ұлғайтуға бағытталуы керек. Біз егін егіп, дәнді дақылдарды өсіруді үйрендік. Оны мақтан тұтамыз. Алайда қазір ол жеткіліксіз. Шикізатты қайта өңдеуді қамтамасыз етіп, әлемдік нарықтарға жоғары сапалы дайын өніммен шығуымыз қажет. Бұл мәселені шешуге барлық аграрлық кешеннің түбегейлі бет бұруы маңызды. Аграрлық ғылымды дамыту мәселесі басты назарда болуға тиіс. Ол ең алдымен, жаңа технологияларды трансферттеумен және оларды отандық жағдайға бейімдеумен айналысуы қажет», – деп атап көрсетті.
Бұл ретте Елбасы аграрлық университеттердің рөлін қайта қарау керектігін, олар диплом беріп қана қоймай, ауыл шаруашылығы кешенінде нақты жұмыс істейтін немесе ғылыммен айналысатын мамандарды дайындауға тиіс екендігіне баса назар аударды. «Бұл жоғары оқу орындарынан оқу бағдарламаларын жаңартып, агроөнеркәсіп кешеніндегі озық білім мен үздік тәжірибені тарататын орталықтарға айналу талап етіледі. Мысалы, егін егу мен астық жинаудың оңтайлы уақытын болжамдаудың, «ақылды суарудың», минералды тыңайтқыш себудің, зиянкестермен және арамшөппен күресудің интеллектуалды жүйелері арқылы өнімділікті бірнеше есе арттыруға болады. Жүргізушісі жоқ техника адами факторды азайтып, егіншіліктің өзіндік құнын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді. Жаңа технологиялар мен бизнес-модельдерді енгізу, агроөнеркәсіп кешенінің ғылымға негізделуін арттыру шаруашылықтарды кооперациялау қажеттігін күшейтеді», – деді Мемлекет басшысы.
Сондай-ақ Елбасы ауыл шаруашылығы субъектілерінің кооператив түрінде жұмыс істеуіне жан-жақты қолдау көрсету керектігін тағы да ескертті. Ең бастысы, «мемлекет бизнеспен бірлесіп, отандық өнімді халықаралық нарыққа шығарудың стратегиялық жолын тауып, ілгерілетуге тиіс. Ауыл шаруашылығын қарқынды дамыту өнімнің сапасы мен экологиялық тазалығын сақтай отырып жүргізілуі қажет. Бұл бүкіл әлемге танылатын «Қазақстанда жасалған» табиғи азық-түлік брендін қалыптастырып, ілгерілетуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар жерді барынша тиімді игеретіндерді ынталандырып, ал дұрыс пайдалана алмайтындарға шара қолдану керек. Тиімсіз субсидияларды ауыл шаруашылығы кешені субъектілеріне арналған банк несиелерін арзандатуға қайта бағыттау қажет. Бес жыл ішінде агроөнеркәсіп кешеніндегі еңбек өнімділігін және өңделген ауыл шаруашылығы өнімінің экспортын тиісінше, кем дегенде 2,5 есеге арттыруды тапсырамын», – деді Нұрсұлтан Назарбаев осы Жолдауда.
Жалпы отандық өнімді өндіруде оның экологиялық тазалығын сақтау мен экономикалық тиімділігін арттыру мақсатындағы ғылыми-зерттеу жұмыстары және шетелдік жаңа технологияларды трансферттеу, оларды жергілікті жағдайға бейімдеу – біздің институттың басым бағыты. Атап айтқанда, институт ғалымдары халықаралық ғылыми орталықтармен бірлесіп, жүгері, қант қызылшасы, көпжылдық мал азығы мен майлы дақылдардың жоғары өнімді әрі бәсекеге қабілетті әлемдік сорттары мен будандарын трансферттеу және оларды отандық жағдайға бейімдеу бағытында бірқатар жұмыс жүргізуде. Егіс дақылдарын жалдап-тарақтап себу, тамшылатып суару, дәлдік егіншілік жүйесінде өсімдікке минералды тыңайтқышты енгізу тәрізді дүниежүзілік озық технологиялар мен әдіс-тәсілдер шетелдерден елімізге жеткізіп, жергілікті жағдайға бейімдеудеміз.
Бұған қоса, біздің ғылыми-зерттеу институт ғалымдары ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірумен айналысатын әлемге әйгілі CIMMYT, ICARDA орталықтарымен бірлесіп, күздік бидайдың «Егемен», «Тұңғыш», ноқаттың «ИКАРДА 1», Али-Бар, Сербияның іргелі ғылыми мекемелерімен жүгерінің КазЗП-125, КазЗП-678, КазЗП-589, КазЗП будандарын бірлесіп шығарып, өндіріске енгізді.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Төртінші революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» Жолдауында белгіленген өнеркәсіптік революция әлеміне бейімделу мен жетістікке жетуде агроөнеркәсіп кешенін «ақылды технологиялар» арқылы дамыту бағытындағы тапсырмаларды орындау мақсатында институт ғалымдары алдағы уақытта да биік белестен көрінеді деген сенімдемін.
Серік КЕНЕНБАЕВ, Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының бас директоры, ауыл шаруашылығы ғылымда рының докторы