Қазақстанда балалы отбасыларды мемлекеттік қолдау заңмен бекітілген. Бұл ретте көпбалалы отбасыларға ерекше көңіл бөлінеді. 2024 жылы көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақы көбейді. Толығырақ KAZ.NUR.KZ материалынан оқи аласыз.

Көпбалалы отбасыларға берілетін әлеуметтік көмек түрлері

Балалы отбасыларды әлеуметтік қорғау жөніндегі мемлекет саясаты жаңа Әлеуметтік кодексте (9-тарау) берілген. Барлық балалы отбасыларды, оның ішінде көпбалалы отбасыларды әлеуметтік қорғаудың түрлері заңмен бекітілген (71-бап). Кодексте қаржылық көмектің келесі түрлері көрсетілген:

Жүктілікке, босануға, сондай-ақ жаңа туған баланы асырап алуға байланысты әлеуметтік төлемдер;

Баланың тууына байланысты берілетін біржолғы мемлекеттік жәрдемақылар (туған кезде берілетін жәрдемақы);

Бала 1,5 жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы (бала күтімі бойынша жәрдемақы);

Бала 1,5 жасқа толған кезде оның күтіміне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемдер;

Бірге тұратын 4 және одан да көп кәмелетке толмаған балалары бар көпбалалы отбасыларға ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы;

"Алтын алқа", "Күміс алқа" алқаларымен марапатталған немесе бұрын "Батыр ана" атағын алған, 1-ші және 2-ші дәрежелі "Ана даңқы" ордендерімен марапатталған көпбалалы аналарға ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы.

Әлеуметтік кодексте бірге тұратын төрт және одан да көп кәмелетке толмаған балалары бар отбасылар көпбалалы отбасы деп танылады. Бұл ретте туған, асырап алынған, қорғаншылыққа (қамқоршылыққа) алынған және өгей балалар, егер олар басқа ата-ананың отбасында есепке алынбаса, есепке алынады.

Үлкен баласы 18 жаста болса, отбасы көпбалалы болып санала ма? 18 жастан асқан бала оқу орнында күндізгі бөлімде оқуын жалғастырса, отбасы көпбалалы болып есептеледі. Бұл құқық студент 23 жасқа толғанға дейін отбасында сақталады. 23 жасқа дейін күндізгі оқу бөлімінен шығарылса, көп балалы отбасына жәрдемақы төлеу тоқтатылады.

2024 жылы көпбалалы отбасыларға төленетін жәрдемақы мөлшері Бала туған кезде берілетін жәрдемақылар Әлеуметтік кодекстің 80-бабында айқындалады. Олар шартты бірліктермен – айлық есептік көрсеткіштермен (АЕК) көрсетіледі. "2024–2026 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңында 1 АЕК 3 692 теңге болып белгіленген.

Алғашқы 3 баласын туғандарға 38 АЕК – 2024 жылы 140 296 теңге жәрдемақы тағайындалды. 4-ші және одан да көп бала туғаны үшін көпбалалы отбасына 63 АЕК (232 596 теңге) көлемінде бірретік жәрдемақы төленеді. Сонымен қатар егер егіз немесе үшем туған болса, жәрдемақы баланың әрқайсысына жеке тағайындалады.

1,5 жасқа дейінгі бала күтімі бойынша жәрдемақы да отбасында сәбидің дүниеге келу ретіне қарай көбейеді. Егер алғашқы 3 балаға күтім жасауға берілетін жәрдемақы 5,76 АЕК пен 7,85 АЕК (21 266–28 982 теңге) аралығында болса, 4-ші және одан да көп балаға 8,9 АЕК-ті (32 859 теңге) құрайды. Егер отбасы 1,5 жасқа дейінгі екі немесе одан да көп баланы күтсе, жәрдемақы әрқайсысына тағайындалады. Асырап алынған жаңа туған баланы күту жөнiндегi жәрдемақы соттың тиiстi шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап, ал қорғаншылықтағы балаға - ол белгiленген күннен бастап тағайындалады.

Мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру жүйесiне қатысушыларға соңғы 24 айдаға жарналар ескерiле отырып, күтiм бойынша әлеуметтiк төлемдер тағайындалады. Бұл ретте төлемнің мөлшері баланың отбасында туу тәртібіне байланысты белгіленген жәрдемақыдан кем болмауы керек. Ең жоғары төлем биыл бюджетте белгіленген ең төменгі жалақының 7 еселенген мөлшерінің 40 пайызынан (Әлеуметтік кодекстің 85-бабы, 2-тармағы), яғни 238 мың теңгеден аспауы керек.

Көпбалалы ана 2024 жылы қанша жәрдемақы алады?

Көпбалалы отбасыларға ай сайынғы жәрдемақы мөлшері Әлеуметтік кодекстің 91-бабымен анықталады:

4 балаға – 16,03 АЕК (59 183 теңге);

5 балаға – 20,04 АЕК (73 988 теңге);

6 балаға – 24,05 АЕК (88 793 теңге);

7 балаға– 28,06 АЕК (103 598 теңге);

Егер отбасында 8 және одан да көп бала болса, әр балаға 4 АЕК, яғни 8 балаға 32 АЕК (118 144 теңге) төленеді.

Әлеуметтік кодекстің 94-бабында марапатталған көпбалалы аналарға берілетін жәрдемақылар белгіленген. "Күміс алқа" алқасымен марапатталғандар 6,4 АЕК (23 629 теңге) алады. "Алтын алқа" алқасының иегерлері, "Батыр ана" атағы мен 1-ші және 2-ші дәрежелі "Ана даңқы" ордендерімен марапатталғандарға 7,4 АЕК (27 321 теңге) жәрдемақы беріледі.

Көпбалалы отбасыларға жәрдемақы беру ережелері

Көпбалалы отбасына жәрдемақы алу үшін құжаттарды қалай тапсыруға болады? Мемлекеттік органдардың Gov.kz сайтында жәрдемақы алуға өтініш берудің үш жолы бар екені көрсетілген:

eGov.kz. Өтініш және барлық қажетті құжаттар ЭЦҚ-мен куәландырылған болуы керек;

Ұялы телефон арқылы, егер өтініш беруші мобильді азаматтар базасында тіркелген болса. Ұялы телефоныңызға қызмет нәтижесі туралы SMS келеді;

"Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ филиалында. Бұл жағдайда мемлекеттік қызмет шамамен 7 күнге созылады.

Жәрдемақы алуға өтініш беру үшін қандай құжаттар қажет

Жеке куәлік немесе цифрлық құжат қызметінен электрондық құжат.

Балалардың туу туралы куәліктері немесе цифрлық құжаттама қызметінің электрондық құжаттары.

Егер кәмелетке толған бала оқу орнында күндізгі бөлімде оқитын болса, оқу орнынан анықтама. Бұл сертификат жыл сайын беріледі.

Бала асырап алу немесе қорғаншылық белгілеу туралы құжат.

Ата-анасының некелері бұзылған жағдайда балалардың ата-анасының біреуімен бірге тұруын растайтын сот шешімі қажет.

Байқоңыр қаласының тұрғындары үшін азаматтарды тіркеу және тіркеу бөлімінен анықтама қажет.

Балалардың ата-аналарымен бірге тұруы жәрдемақы тағайындау туралы өтініште осыны көрсету арқылы расталады. Егер бала күндізгі бөлімде оқитын болса, онда ол бірге тұрмаса да, көпбалалы отбасының бір бөлігі ретінде есепке алынады (90-баптың 8-тармағы).

Егер көпбалалы отбасы өзіне тағайындалған жәрдемақыны уақтылы талап етпесе, оны алуға өтініш бергенге дейін 3 жылдан аспайтын мерзімде төлеуге болады (90-баптың 6-тармағы).

Қазақстанда 4-тен көп бала босануды жоспарлаған отбасылар мемлекеттен қомақты қаржылық қолдау күте алады. Бұл саясат айтарлықтай оң демографиялық нәтиже берді.

Автор: Рамазан Есмағамбетов