«Сақтандырылмаған адамның портреті»: МӘМС үшін кім төлем жасамайды және жүйеден «түседі»

Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры жанындағы Қоғамдық-консультативтік кеңестің кезекті отырысында азаматтарды әлеуметтік медициналық сақтандырумен қамту бойынша жаңа тәсілдер талқыланды. 2021 жылғы 1- қыркүйекте МӘМС жүйесінде сақтандырылған қазақстандықтардың саны шамамен 15,7 млн адамды немесе еліміздегі жалпы  халықтың 82,6% - ын құрады.

ҚКК-тің отырысында Басқарма Төрағасының орынбасары Ілияс Мұхамеджан халықты МӘМС жүйесіне тарту мәселесі бойынша мәлімдеме жасап, сонымен қатар сақтандырылмаған адамның «портретін» ұсынды-атап айтсақ, жалдамалы қызметкерлер, жүйеден жиі «түсіп қалатын» БЖТ төлеушілер және МӘМС-ке жарналарды мүлдем жасамаған азаматтар.

Осылайша, 1-қыркүйектегі жағдай бойынша сақтандырылған халық саны шамамен 15,7 млн адамды құрайды (статистикалық деректерге сәйкес халықтың 82,6%-ы). Оның ішінде 11,2 млн-ын олар үшін мемлекет төлем жасайтын жеңілдік санатындағы өкілдер құрайды. 5,5 млн-нан астам сақтандырылған адамды жалдамалы жұмысшылар құрайды. 1,4 млн – нан астам азамат-бұл жеке кәсіпкерлер және азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша жұмыс істейтіндер. 

Талдау көрсеткендей, БЖТ төлеушілер МӘМС жүйесінен тыс қалатындықтары көрсетіледі (сақтандырылмағандардың үштен бірінен көбі). Төлемді уақтылы жасамағандықтан (БЖТ тек ағымдағы және болашақ айлар үшін төленуі мүмкін), олар сақтандырылған мәртебесін жоғалтады.

Сақтандырылмағандардың тағы 30%-ы жалдамалы жұмысшыларға тиесілі. Жалпы себеп-жұмыс берушілер өзінің жұмысшылары үшін жарналар мен аударымдарды төлеуден жалтарады немесе төлемді кешіктіріп жасайды, осылайша өз қызметкерлерінің құқықтарын бұзады. 

Бірақ, олардың айтуынша, деректер үнемі өзгеріп отырады, өйткені келесі кезеңде бұл адамдар үшін жарналар түспей қалуы мүмкін. Себептері-қызметкер жұмыстан кетті немесе жалақысы сақталмайтын демалысқа кетті, азамат БЖТ немесе жарнаны дербес төлеуші ретінде уақтылы төлеуді ұмытып кетті, жеңілдікті санаттың өкілі жеңілдікті мәртебесін жоғалтты және өз бетінше төлем жасамады, азаматтардың бір санаттағы төлеушілерден екіншісіне ауысуы және т.б.

Бұл ретте Қор ай сайын МӘМС жүйесіндегі төлеушілердің соңғы мәртебесі туралы ақпаратты талдайды және оның негізінде әрбір өңірде сақтандырылмаған тұлғаның болжамды портреті қалыптастырылып отырады.

Бұл бағыт бойынша өңірлерде мемлекеттік кірістер департаменттерімен және әкімдіктермен іс-шаралар (жұмыс берушілермен бірлескен кездесулер өткізу) жоспарланған.

Сондай-ақ, жұмысқа жақында орналасқан және жұмысқа орналасқанға дейінгі кезеңге берешегі бар болғандықтан әлі сақтандырылмаған қызметкерлер үшін мәртебе алудың маңыздылығын атап өткен жөн. Жоспарлы медициналық көмек көрсету, диагностикалық процедуралардан, скринингтерден өтуде, ауруханаға жатқызу қажет болған жағдайда мәртебенің болмауы қиындық туғызады. Сондықтан жұмыс берушілер бұл жайттарды жаңадан келген қызметкерлерге түсіндіруі тиіс, деп атап өтті  І.Мұхамеджан. 

Сақтандырылмаған азаматтардың төрттен бір бөлігі (шамамен 800 мың азамат) ешқашан МӘМС үшін жарна төлемеген. Оларды сәйкестендіру және МӘМС жүйесіне тарту бойынша медициналық ұйымдардың учаскелік қызметтерін, мемлекеттік кіріс органдарын, әлеуметтік қызметтер мен әкімдіктерді тарта отырып, оның ішінде аулаларды аралау кезінде ауқымды жұмыс жүргізілуде. 

Осындай тәсіл арқылы басқа өңірге немесе Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұруға кеткен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар, қайтыс болғандар, емхананың қызмет көрсету аумағында тұрмайтын және басқа өңірлерден тұрақты тұруға келген, бірақ тұратын өңірдің медициналық ұйымына бекітілмеген адамдар анықталады. Сондай-ақ жеңілдікті санаттарға енгізілуі мүмкін адамдардың саны анықталады.

Күндізгі оқу нысаны бойынша оқитын студенттер туралы мәліметтерді өзектендіру бойынша жұмыс жеке жүргізіледі. Өңірлердегі барлық оқу орындарында түсіндіру тұрғысында кездесулер өткізіледі және оларға тұрақты негізде ақпараттық материалдар жіберіледі.

Сонымен қатар, мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл кезінде Қорға жарналар төлеуден босатылған тұлғалар бойынша олардың салалық ақпараттық жүйелерінде мәліметтерді өзектендіру үнемі жүргізіліп отырады. Жасаған баяндамасының барысында спикер Қордың медициналық сақтандыру реформасын іске асыруға қоғамның барлық топтарын тарту жөніндегі ұсыныстарын атап өтті. Олардың ішінде-әкімдіктер жанынан МӘМС жүйесінде сақтандырылған мәртебесін алу бойынша халықтың мәселелерімен айналысатын тұрақты жұмыс істейтін топтар құру. 

«Топтардың құрамына жергілікті атқарушы органдардың, медициналық сақтандыру қорының, медициналық ұйымдардың, үкіметтік емес ұйымдардың барлық өкілдерін және волонтерлерді қосу қажет. Нақты кейстерді қарастыру - мәселені шешу, тиісті тапсырмаларды әзірлеу және мерзімдерін белгілей отырып, апта сайын жүргізу қажет деп санаймыз»,–деп атап өтті Ілияс Мұхамеджан.

Қор халықты МӘМС жүйесіне тартуда жергілікті атқарушы органдардың рөлін күшейтуді ұсынады, өңірлердің денсаулық сақтау басқармалары мен медициналық ұйымдардың халыққа МӘМС жүйесінде медициналық көмекті уақтылы және толық ұсыну бөлігіндегі жауапкершілігін арттыруды көздейді.