ҰБТ: БАЛАҒА БАЛЛ, АТА-АНАҒА АБЫРОЙ КЕРЕК

Түлектерді толқытып, ұстаздарды алаңдатқан ұлттық бірыңғай тестілеу де басталды. Тағат таппай, тақым қысып, бауыр еті баласы үшін алаңдайтын ата-ана­лар да тестілеу пункттерінің ма­ңынан табылды. Қазақстанның әр өңі­рін­де әр уақытта бастау алған ұлттық бір­ыңғай тесттің астын сызып айтар­дай жаңалығы жоқ. Сынақ тек түлек­терге ғана емес, министр орынтағына отыр­ған жаңа ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетовке де жа­ңа­лықпен басталды. Бас ұстаз тесті­леу­дің алғашқы күні елордалық түлектерге ақ жол тілеп, жастарға өз білімдеріне сену керектігін қаперге салды.

Министрдің "білімдеріне иек артыңдар" деуі бекер емес. Себебі ұлт­тық бірыңғай тестте бірінің бағы, енді­гісінің бабы мен бағы қатар шабады. Тыңғылықты дайындығы барлар біліміне, ептілері қағаздағы шпорла­ры­на сенеді. Қалайда шекті баллдан асып, лайықты нәтиже көрсету. Ми­нистр­дің алғашқы күнге маңыз беріп қарауы заңдылық. Себебі Президент Қасым-Жомарт Тоқаев ҰБТ-ның барлық заңдылықтарын қатаң бақылау әрі түлектердің қауіпсіздігін ұйымдас­ты­руды жүктеген еді. Президент пәрменін іске асыру үшін ҚР Білім және ғылым саласындағы ба­қылау комитетінің мамандары тартылды.

- Министрлік ҰБТ тапсыру кезінде кез келген заң бұзушылықтардың, оның ішінде емтиханды жақсы тапсыртып, жақсы нәтиже алу үшін қызмет көрсететін үшінші тұлғалардың әрекетіне жол бермеу үшін нақты шаралар қабылдауда. Осын­дай қадамдарымыз ҰБТ-ның объективті өтуіне үлкен сенім қалыптастырады,-дейді министр Асхат Аймағамбетов.

"Ұлттық тестіні өткізу формасында маңыз беріп қарайтын мәселе аз емес" дейді білім саласындағы проблемаларды батырып айтып жүрген сенатор Мұрат Бақтиярұлы. Ол тест сұрақтарының маз­мұ­ны мен формасындағы  кемшіліктерді жібермеуіміз керектігін айтып отыр.

- Былтырдан бастап ҰБТ тек ЖОО-ға түсу үшін қалдырылғанын ескерсек,  мем­лекеттің қыруар қаржысын шығындайтын аудандардағы тестілеу орталықтарының қандай қажеттілігі бар екенін түсінбеймін. Өйткені аудан орталықтарында ҰБТ тап­сыру кезінде көмектесу секілді келеңсіз кө­ріністер жылда орын алып келе жат­қанын теріске шығаруға болмайды. Еш­бір мемлекетте ЖОО-ға түсу емтиханын аудандарда тапсырғанын көрген емеспін. Сондықтан да оны облыс орталықтары мен республикалық маңызы бар қала­лардағы университет  ғимараттарында  25 маусым мен шілденің  15-не  дейін  өт­кі­зуге болады. Алыс ауылдардан келген та­лап­керлерге тегін жатақхана беруге мүмкіндік бар,-дейді сенатор.

 

Хош! Ұлттық тестілеудің алғашқы күні түлектер талапқа сай тексеріліп, сұрақ кітапшаларын алып, сынаққа кір­ді. 3,5 сағат уақыт ішінде 5 пәннен ең жоғары 140 ұпайды еншілеуді мақсат еткен жастардың жанарында қуа­ныш сезімі мен қорқыныш үрейі сезіледі. Ал, таңнан бері тізе бүкпей тұрған ата-аналар балаларын лед экран арқылы көруге мүмкіндік алды. Бірақ, өткен жылдан бастап тестілеудегі аудиторияларды кез келген азамат ютуб желісі арқылы көре алады. Ұйымдастырушылар жаңа ақпаратты оқушыны қолдап келгендерге жеткізбесе керек, көп ата-аналардың мұндай жаңалықтан хабары болмай шықты. Ал, Мұрагерде өткен тестілеуде экранның беті қошқылданып, адамның бейнесін көру мүмкін бол­маған. Осындай кемшіліктер кей адамдардың теріс айналып, сенімсіздік та­нытып, қолын бір сілтеуге мәжбүр етті.

Енді сандарды сипаттасақ. Ел бойынша бірінші лекте 13 мың түлек ҰБТ тапсырған. Ал, Қазақстан бойынша 117242 түлек тапсырады деген мәлімет бар. Ал, Қызылорда облысы бойынша 5755 түлек мектеп бітірген. Оның    4143-і ҰБТ-ға қатысуға келісім берген. Аймақта тест 9 тестілеу пунктінде 21-26 маусым аралығын қамтыды.

Бұрынғыдай емес, ұлттық тестілеу­дің нәтижесін білу үшін арнайы тізім ілінген тақтаға қарап, көз салудың қа­же­­ті жоқ. Себебі @edu.gov.kz_bot tele­gram-боты көмегімен, edu.mail.kz сайтынан, Ұлттық тестілеу орталығының ресми сайтынан ҰБТ-да алған ұпайларды білуге болады. Ол үшін тестілену­шіге берілетін жеке кодты енгізу қажет.

Бас педагог Асхат Аймағамбетов "сынақ кезінде ұлттық тест барысында шпаргалкаға қарау, телефон алып кіру артық ой ойлап, білгеніңнен айырады" дейді. Бірақ, түлектердің арасында "шпорды қолданып, телефонды қолдануға мүмкіндік болды" деген пікірлер ашық айтыла бастады. Әрине, білімді таразылайтын уақытта шпаргалкаға сенім артудың түбінде абырой әпермесі анық.

125 сұрақтан 140 балл алу ең жоғар­ғы көрсеткіш. Шекті балл - 50. Ал, педагогика, медицина мамандықтарын таңдайтындар 60 баллды межелеуі керек. Ұлттық университетке оқуға түсуге ниетті түлектер 70 баллдан жоғары жи­науы тиіс. Әзірге ұлттық тестілеу апта аяғына дейін жалғасады. Ең жо­ғар­ғы ұпайды, яғни 140 баллды Түркістан облысы Сарыағаш ауданында білім алатын түлек Қасымжан Жұбай алды. Алтын белгісін қорғап шыққан ол биология және химия пәндеріне таңдау жасапты. Келешекте медицина маманы болуды армандайды.

Қызылорда өңірінде де үкілеген үмітті ақтаған оқушылар да аз болмады. 139 баллды Сырдария ауданының Бесарық ауылында оқитын №147 орта мектеп оқушысы Ақерке Өтеген еншіледі. Ұстаздар үмітін арқалаған ол өз білімін дәлелдеп шықты. Жалпы Қы­зылордада 2 күн тестілеу ішінде 100-ден жоғары ұпай жинаған түлектер көп екені анықталды. Жалпы, ұлттық тест барысында облыстық білім басқармасының басшысы Майра Мелдебекова қазалылық түлектерге сәттілік тілеп, сенім білдірген еді. Айту керек, Қазалы ауданында 655 түлек мектеп аяқтаса, оның 454-і ҰБТ-ға қатысуға өтініш берген. Ал, Арал ауданындағы мектеп бітірген 733 түлектің тек 425-і ұлттық тестке қатысуға келісім берген.

Қармақшы оқушыларының 413-і ұлттық тест тапсырса, Жалағаш ауданының 227 түлегі тест тапсырып, нәтижеге көз салып отыр. Жаңақорған ауданы мен Қызылорда қаласындағы 2 тестілеу пунктінде ҰБТ 2-ші легіне 605 бі­тіруші қатысқан, ал ертеңгі тестке 475 бі­тіруші ҰБТ тапсырады. Әзірге ұлттық тестілеу барысында Қызылордада заң бұзушылықтар орын алмаған. Ертеңге дейін жалғасатын ұлттық тестте де жоғары нәтиже жинауға мүмкіндік бар деген сенім бар. Алғашқы күндердің қо­ры­тындысымен орташа балл 83-ті құрап отыр.

Білім аламанына түскен түлектердің бірі қуанып, ендігі бірі жылап шығуда. Психологиялық қысым алып, уайымға түскен түлектер де жоқ емес. Мұндайда тестілеу пунктінде медициналық қызмет мамандары көмекке дайын отыр.

Ұлттық тест басталысымен "жауап парағы сатылады" деген әңгіме тарап кетті. Яғни тестілеуде кездесетін сұрақтардың толық жауабы жоғары ұпай жинауға жәрдемдеседі. Алайда, министр Асхат Аймағамбетов мұны жоққа шығарып отыр. Ресми ақпарат көздерінде былай делінген:

"Әлеуметтік желіде ҰБТ-ға қатысты келеңсіз деректер мен дәлелдер тарағанын білесіздер. Оның көбі бойынша құқық қорғау орындарына ұсынымдар бердік. ҰБТ деректері мемлекеттік құпия деңгейінде сақталатындықтан, оны сатып алу мүмкін емес. Сондықтан ата-аналарды бөгде адамдар ұсынған "көмектерге" сақ қарауға шақырамыз".

15 жылдан аса білімді анықтаудың тетігі болып келе жатқан ұлттық бірыңғай тестілеу кезінде құшақ-құшақ қо­рапта ұялы телефондар мен су жаңа смартфондардың табылған-ды. Тіпті ұятты ұмытқан түлектер шпаргалкаларды ішкі киімінің ішіне салып кірген деген де оқиғалар тіркелген. Содан болар, баланың білімін тест арқылы сынау "тисе терекке, тимесе бұтаққа" әдісін еске салады деп пікір білдірген ата-аналар да табылды. Әйтсе де, жауапты министрлік өкілдері ұлттық тест адами факторларды азайту бағытында іске асқанын жеткізді.

- Баланың білімін тест арқылы бағалаудың дұрыс-бұрыстығы туралы сынға министр былтырдан бері аттестат алу сынағы мектепте өтіп, түлектер диктант, эссе, жазып, ауызша жауап беретін айтты. Яғни, талай жылғы сұранысты осылай қанағаттандырған. Адам факторын азайту үшін жоғары оқу орнына емтихан тапсыру тест түрінде қалды,-дейді министрлік өкілдері.

Апта аяғында ұлттық тестілеу аяқталады. Әрбір аймақ тест нәтижесі бойынша жазаланбайды. Әрбір мектеп рей­тинг­ке түспейді. Бұл жаңа министрдің ұсыныс ретінде айтқаны. Бастысы - лайықты мамандық таңдап, грант алу. Министр бұрынғыдай техникалық мамандықтарға грант көп бөлінгенін айтты. Де­генмен, гуманитарлық ғылымдар мен инклюзив білім беретін мамандар даярлау да шет қалмақ емес.

 

Абай ТАҒЫБЕРГЕН