СЫЙЛЫҚТЫҢ КӨКЕСІ – ҚОЛӨНЕР
Осыбір жан туралы әңгіме қозғау – нәзік қылды шерткенмен бірдей әсер қалдырады маған. Қолынан келмейтіні жоқ. Жазда – қыстың қамымен құтылап тосап жауып жатса, көктемде аула бағындағы бақшада бел жазбай жұмыс істеп жүргені. Енді бірде – іс тігіп, тігін мәшинесінің құлағын бұрайды. Әйтеуір шығармашылықтан шет емес. Баспасөзге жазған өлеңдері де жұп-жұмыр. Оның жақында әйелдерге арнап тоқыған көйлегін көрдім. Қатты ұнады. Құдды қолдан емес, фабрикадан шыққан бұйымдай. Міне, осындай еңбек пен төзім иесі – Тамара Төлегенова Жосалы кентінде тұрады.
Өмірде әр нәрсенің өз бастауы болады. Ол бастау – адамды қанаттандырып, биіктерге жетелейді. Тамараның да өнер жолын таңдауына анасы ықпал етеді. Қазақта: «Ана көрген – тон пішер» дейді. Анадан алған тәлім оның шебер атануына септігін тигізеді.
– Анам – шебер кісі. Кешеге дейін киіз үй бауын, алаша, кілем тоқыған. Бізге де үйретті. Баласының ішінде тігу, тоқуды кәсіп еткені мен. Анама жақын болған соң қолөнерді бала кезден бойыма сіңірдім. Үйренгендерім – әркез көмектесті. Ресейде тұрғанымда тоқымамен айналыстым. Ол жаққа түбітті ешкі өсіріледі. Күн суық болған соң жылылыққа тоқыма киім киеді. Орынборда тоқыма тоқи білмеу – ұят. Ересектермен бірге жас қыздар да тоқумен шұғылданады. Кеудеше, күрте, қолғап, шұлық тоқып, отбасымды қамтыдым. Біртіндеп қолөнерім табыс көзіне ұласты, – дейді тоқымашы.
1990 жылдары Тамара Қалабайқызы елге оралып, кәсібін жалғастырады. Он саусағына өнер қонған ісмер сұранысқа сай қыз жасауын жасап, ұлттық өнерімізді жаңғыртады. Сондай-ақ, ол ою-өрнекпен әдіптелген құрақ көрпе, бөлме шымылдығын да ұлттық нақышпен безендіреді. Тұтынушы талғамынан шыға білген тоқымашыға көптің алғысы шексіз. Шебер тоқыма жібін Алматыдан алдырады. Қалада тұратын балалары жіптің түр-түрі мен сапалысын жіберіп тұрады.
– Қазір – нарық уақыты. Жалқаулықты көтермейді. Көзін тауып, кәсіп етпесең – нарық қапыда қалдырып, шаң қаптырады. Белгілі жұмысым болса да қолөнерлікті ешқашан тастаған емеспін. Ақша қашан да артық етпейді. Тоқыма – сүйікті ісім. Бүгінде зейнет жасына жақынмын. Зейнетке шыққан соң бағымды сынап, мемлекеттік бағдарлама арқылы кәсіпке бет бұруға жұмыс жасамақ ойым бар. Кәсіпкер ретінде халқымыздың ұлттық қолөнерін жаңғыртып, жүйелі түрде айналыссам, – дейді кейіпкеріміз.
Бір қызығы, Т.Төлегенова сыйлықтың көкесі – қолөнер бұйымы дегенді айтады. Ол мереке күнінде отбасы мен балаларына өзінің шебер қолынан шыққан тоқыма бұйымдарын сыйлайды. Себебі, дүкеннің дайын өнімі ешқашан қазақтың қолөнерін алмастыра алмайды.
ТҮЙІН:
Ертеде Қыдыр ата бір жалшының үйіне қоныпты. Оның не көбеймейтін, не азаймайтын бес ешкісі болыпты. Қыдыр ата қонғаннан кейін әлгі бес ешкісі қырылып қалыпты. Сонда біреу Қызырға: «Сенің Қыдыр болғаның қайсы, кедей байқұс баяғы күйінен де айрылып қалды», – деп мінепті. Ешкісі қырылып, күнкөріссіз қалған жалшы егін егіп, кәсіп етіпті. Жылдар өте оның жағдайы жақсарып, дәулеттілер қатарына қосылыпты. Сонда Қыдыр: «Бес ешкі өлмегенде әлі күнге солай отыра беруші еді. Мен оны өмір сүруге икемдедім, соның арқасында ол байыды», – деген екен. Бұл да кәсіпсіз жүргендерге тәмсіл.
Сәрсенкүл АҚКІСІ,
Қазбек ТАЙБАҒАРОВ (сурет),
