МЕЙІРІМ МЕРЕКЕСІ
Наурыз – Шығыс халқы үшін басты мереке әрі жылбасы. Табиғат – Ананың жаңарып, жер жаһанды жасыл реңге бояйтын айтулы мезгілі. Ал, ол 14-наурыз – Амал күнінен бастауын алады. Жалпы, бұл мерекенің қадір-қасиеті қандай, одан не күтіледі? Наурыз мерекесі мен Амал күнінің айырмашылығы бар ма? Әрі қарай қаузайық.
Амал күнін «қауышу», «көрісу күні», «көрісу айты» немесе Наурызбасы деп атап жүрміз. Қалай айтылса да, оның түпкі мақсаты бір – елді бірлікке шақыру, жұртшылық арасында татулықты сақтау, барға қанағат, жоққа шүкірлік ету. Түсінікті болу үшін айтайық. Наурыз – ұлттық құндылығымыз. Оны қазақ халқы дәріптей білген. Кейбір пікір өзінің жансақтығын білдіріп жүр. Наурыз мерекесі мен амал күнін бөлек мереке ретінде қарастырып, жұртты шатыстырғысы келетіндей. Айналып келгенде – екеуі бір нәрсе. Халқымыздың ежелгі ғұрпымен Көрісу күнінде де Наурыздағы жоралғылар жасалады. Ата дәстүр Қазақстанның батыс өңірі мен Ресейдің бірқатар қазақы аймағында жақсы сақталған. Бұл күні адамдар ұйқысынан ерте оянып, таң бозара кішілері үлкендерімен сәлемдеседі. Көршілер бір-бірінің үйіне қыдырыстап, дастарханнан дәм ауыз тиеді. Ақжарма тілегін айтып, жақсылық тілейді. Әйелдер мерекеге әзірлеген сәнді көйлегін кисе, қыздар иығына төгілген қос бұрымына шолпысын тағып, сән-салтанат құрады. Халық жуанның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілер шағынан аман шыққанына, көктемге жеткеніне қуанады. Ағайын-туыс алыстағы жегжатын іздеп барып, амандық-есендігін сұрасады. «Жасың құтты болсын», «Айдан-айға, жылдан-жылға жетуіңмен» деп ниеттестік білдіреді. Көрісу күнінің басты миссиясы мұнымен қоса, бұрынғы өкпе мен ренішті ұмытып, кешірім қылу. Арада араздық болса ол өткеннің еншісіне қалдырылып, ағайын-туыс, көрші-көлем бір-бірін наурыз көжеге шақырған, шаңыраққа бас сұққанды төріне қонақ етіп шығарған. Қауышу – ізеттіліктің де мерекесі. Бұл күні үлкендерге ерекше құрмет көрсетіледі.
Қазақ – ықылым заманнан бері бес қаруымен бірге, төрт түлігін де сайлаған халық. «Малым – жанымның садағасы, жаным – арымның садағасы» деп кесіп айтқан. Оның тіршілігі, өмірі малмен тығыз байланысты. Малдың күтімі, жайылымы, жағдайы бірінші кезекте жасалып отырған. Қыс қашан да малшы ауылдың беріктігін сынаған. Атамыз: «Қыс қатты болса – қысып жібереді», – деп сақтық еткен. Қыс қатты болса, малдың оты азайып, көтерем болуы мүмкін. Малы жұтаған, ашып-арыған елде қандай береке бар. Қазақ үшін жыл басы қыс емес, көктем. Наурыз тойы осынысымен ерекше. Осынысымен қадір-қасиетті. Қазақ наурызда қауышпағанда, наурызда көріспегенде қай кезде амал етпек?
Сәрсенкүл ЖАУДАТБЕК,
«Қармақшы таңы».
