Бала – бақыт, бала – байлық

«ӨМІРДІҢ БІР ҚЫЗЫҒЫ – БАЛА ДЕГЕН». «БАЛАЛЫ ҮЙ – БАЗАР». «БАЛА – БОЛАШАҒЫМЫЗ». БҰЛ ӘРБІР ЖАННЫҢ ЖҮРЕК ТҮКПІРІНДЕ, КӨҢІЛ ҚАЛТАРЫСЫНДА ЖҮРЕТІН ӨМІРЛІК ҚАҒИДА КІЛТІ. СЕБЕБІ АДАМ ӨМІРІНІҢ МӘНІ МЕН СӘНІ ДЕ – БАЛА. БАЛА – ОТБАСЫНЫҢ МЫЗҒЫМАС ТІРЕГІ, ЕРТЕҢГЕ ДЕГЕН СЕНІМІНІҢ КЕПІЛІ.

Балалар асыға күтетін күннің бірі – 1 маусым. Яғни, Халықаралық балаларды қорғау күні. Бұл – жадыраған жаздың алғашқы күніндегі ең көркем, ең мейірімді мейрам. Өйткені бұл күн сыңғырлаған сәби күлкісі мен балдырғандардың былдыры арқылы ерекшеленеді.

Бұл мереке 1949 жылы Париж қаласында өткен Халықаралық де­мократиялық әйелдер федерация­сының арнайы сессиясында бекітілген. Оған себеп, екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жетім балалардың санының артуы, тас­танды балалардың көбеюі. Осындай қорғансыз балалардың күйі қоғамды қатты алаңдатып, ол ха­лықаралық дәрежеде қолға алынған. Алғашында бұл күнді түсік жасатуға қарсы күн ретінде белгілеп, әлі дүние есігін ашпаған сәбидің өмірін сақтап қалу үшін Чехия, Латвия, Белоруссия елдерінде арнайы акциялар, автошерулер мен пикеттер ұйымдастырылған. Кейіннен ауқымы кеңейіп, көпбалалы аналардың жайы, диагнозы ауыр сәбилер, баланың қоғамдағы орны мен құқы туралы мәселелер көтеріліп, мерекенің бағыты өзгерген. Қалай десек те, бұл күн – қоғамдағы баланың орнын айқындайтын ерекше күн.

Бала – өмірдің жалғасы. Балаға өнер үйретіп, кәсіпке баулу, тиянақты білім беру, абзал азамат етіп тәрбиелеу – адамзаттың басты міндеті. Жанұяның жемісі, берер гүлі, алтын тіреуі – бала. Осы ойды халқымыз «Бесіксіз үйде береке жоқ» деп түйіндеген. Баланы өмірдің жалғасы, мәні мен сәні деп бағалаған халқымыз ежелден жанұяда баланың көп болуын қалаған. Ата-бабаларымыздың «Бір баласы бардың шығар-шықпас жаны бар, көп баласы бардың үйінде жанған шамы бар», «Балалы үй – базар, баласыз үй – мазар», «Бала – адамның бауыр еті» сияқты пайымдауларында терең мағына болса, «Ата өліп, бала қалса, мұратына жеткені, бала өліп, ата қалса, арманда кеткені», «Артында қызы бардың көзі бар, ұлы бардың өзі бар» деген секілді тұжырымдауларда сан ғасырлық тірліктің тұнбасы берілген ғой.

«Бала – бауыр етің» деп бекер айтылмаған. Дүние есігін мен келдім деп, тірлік иесі екенін аңғартып, ертеңгі еліміздің болашағы екенін білдіртіп айқайлап ашатын, кішкене ғана қызылшақаны әр ана жүрегі елжірей, мейірлене қарсы алатыны баршаға аян. Сәбидің тәтті үнін дүниеде ешнәрсе алмастыра алмайды. Талай жанның өмірін өзгертіп, ата-ана болу бақытын сездіретін жұдырықтай шақалақтың құдыреті шексіз. Жұмыстан шаршап келгенде сәбилеріңнің құшақ жая жүгіргені, сәл нәрсеге өкпелеп, сәл нәрсеге шаттанатын тәтті қылықтары шаршағаныңды ұмыттырып, шаңырағынды шаттыққа толтыратыны тағы бар. Баланың үйге кіргенде көзімен іздейтіні де, алдымен сұрайтыны ол ата-анасы. Ең жақын қамқор адамдары жанында болса сәбидің жарқын күлкісі, алаңсыз бейқам шаттығы әлемді нұрға бөлеп тұрады.

Бала – басты байлығымыз, ал ең асылы – оның тәрбиесі. Ал отбасы – бала тәрбиесінің ең алғашқы алтын ұясы. Баланың тәрбиелі болып өсуіне отбасы мен өскен ортасының тигізетін әсері мол. Бала тәрбиесі ұлт таңдамайды, тәрбие барлық ұлтқа қызмет етеді. Алайда әр елдің балаларының бала тәрбиелеу ісі бір-біріне ұқсай бермейді. Мәселен, жапондар бала тəрбиесіне аса мəн беретін халық. Олар «Балаңды бес жасқа дейін патшаңдай күт, бес жастан кейін құлың­дай жұмса, он бес жастан кейін досыңдай сырлас» деген қағиданы ұстанады. Олар ұл, қыз деп бөліп жармайды. Тəртіпке бағынбаған балаларын қатаң жазалайды. Ал ол жаза «жалғыз қалу» болып табылады. Кішкентай кезінен санасына сіңген бала бұл жазаға ұшырамауға көп күш салады екен. Ал кәрістер балалары бір жасқа толғанда толыққанды адам деп есептеп, оны міндетті түрде атап өтеді. Кəрістер үшін бала тəрбиесі сөз бен істегі адалдық, мақсатқа жетудегі табандылық болып есептелмек. Қытайлар балаларын кішкентайынан төзімді, қанағатшыл болуға үйретсе, еврейлер баланың əлжуаз болып көп шағым айтуына жол бермейді-мыс. Жұбайлар бір-біріне сыйластықпен құрметпен қарайды. Үндістанда балаларын өте қатаң ұстайды. Балаға қарағанда ата-ана таңдауы маңызды. Баласы мен ата-анасы арасында достық қарым-қатынас сирек кездесетін көрінеді. Ал Испанияда балаларын он екі жасқа дейін мектепке өздері апарып əкеледі. Кішкентай кезінен бас­тап балаларының санасына танымы кең, мансап жолында жетістікке жету жолдарын сіңіреді. Испандар өз балаларын ешуақытта өзгелердің балаларымен салыстырмайды. Швецияда кішкентай кезінен бастап балаға жеке тұлға деп қарайды. Ұрып-соғуға қатаң тыйым салынған. Таяқ жеген бала ата-анасына шағым түсіруге мүмкіндігі бар екен. Әр ұлттың тәрбие беруі әрқилы болса да, бала атаулыға ортақ құндылықтар бар. Олар – туған отбасы, ұядай жылы үй, ата-анасының қамқорлығы мен сүйіспеншілігі. Қандай ел, қандай ұлт болмасын, балаларының жақсы адам болғанын қалайды, тек тəрбие беру формалары ғана бөлек.

Ұрпақты ұлттың жалғасы деп қараған қазақ халқы өзге жұрттан ұрпақ тәрбиесіне деген ынта-ықыласы мен ниеті арқылы озық тұр. Алаштың ақиық ақыны Мағжан Жұмабаев «Жас бала – жас шыбық. Жас күнінде қалай иіп тастасаң, солай өседі» дейді. Иә, атам қазақ сәбиін бесік жырымен жұбатып, әнмен әлдилеп, ертегімен елітіп, жыр-дастанмен құлақ құрышын қандырған. Ел қорғаған батырды, сал-сері мен ақынды өнеге еткен. Міне, осындай мейірім мен даналықты бойына сіңірген қазақтың қай ұрпағы болмасын ұлттық намысты жоғары қоятын, көргенді, көпшіл болып өскен. Бұл мәселе, яғни ұрпақ тәрбиесі қай кезде де күн тәртібінен түспеуі тиіс. Себебі ұлт келешегі сапалы, саналы тәрбиеде жатыр.

Ал ерекше көңіл-күймен өтетін мереке күні біздің ауданда да балалар үшін бәрі тегін болмақ. Карантиннен кейінгі балаларға арналған мерекенің мұндай сыймен келуі – кент тұрғындары үшін үлкен қуаныш.

Алайда балаға бір күн ғана назар аударған жеткіліксіз. Оның болашағының жарқын болуы үшін өмір бойы ізденген абзал. Дүрбелеңге толы дүниеде болып жатқан көптеген келеңсіз оқиғалардың бел ортасында жазықсыз, бейкүнә сәбилер жапа шегіп жатады. Әрбір бала бақытты балалық шақты сезініп өссе екен…