Ерекше қыз Толғанай алтыншы сыныпта оқиды. Карантинге дейін ол барлығымен бірге есептерді шешіп, диктант жазып, өлең оқыды. Бесінші сыныпқа дейін үйде жеке бағдарлама бойынша оқыды. Баланы жалпы білім беретін мектепке жібермес бұрын, қыздың анасы құрдастары оны қабылдамайды деп қорыққан. Алайда қорқыныш бекер болып шықты. Қыздың ортаға қосылуына церебральды сал ауруы кедергі бола алмады.

"Жеке сынып жоқ. Менің ойымша, пандус бар. Бірақ баланы асханаға, дәретханаға апару үшін үзіліс кезінде мүгедектер арбасы болғанын қалаймын. Үзіліс - бес минут, кейде уақыт жетпейді. Былайша, олардың біздің отбасымызға деген көзқарасы өте жақсы", - деді Гүлжан Қасымова.

Елордалық №4 мектеп Толғанайдың жаңа өміріне бейімделуіне көмектесіп жатыр. Дегенмен оқу орны инклюзивті емес, бұл салада мамандар жоқ. Оқыту жалпы негізде өтеді. Жалпы республика бойынша жағдай осындай.

"Бұл бағдарламаны мұғалім өзі жасауы тиіс. Бірақ бұл өте қиын. Себебі мұғалім мүгедектігі бар немесе белгілі бір аурулары бар балалармен жұмыс жасайтын маман емес. Ол мұны зерттеген жоқ, ол маман емес", - деді ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Ирина Смирнова.

Жақында Мәжілісте мәселе көтерілді. Онда инклюзивті білім беру туралы заң жобасына түзетулер қабылданды. Олардың айтуынша, жалпы білім беретін мектептердің директорлары, мысалы, оқушыларды дені сау және мүгедек деп бөле алмайды. Мұғалімдер барлығына толыққанды оқу процесін қамтамасыз етуге міндеттелді.

"Біздің алдымызда қарапайым мұғалімдердің, жалпы білім беретін мектеп педагогтерінің біліктілігін арттыру міндеті тұр. Оларға ерекше балалармен жұмыс істеу әдістерін үйретеді. Өткен жылы 35 мыңнан астам қарапайым педагог осы бағытта біліктілігін арттырды", - деді ҚР Білім және ғылым министрлігінің маманы Ардақ Айтжанова.

Қазір мүгедек балалардың жартысы инклюзивті сыныптарға барады - бұл 80 мың. Басқалары үйде немесе мамандандырылған мектеп-интернаттарда оқуға мәжбүр. Осы уақытқа дейін барлық мектептерде қажетті инфрақұрылым жоқ.

10 жасар Аяжан Тексібай мектеп партасында отыруды армандайды. Бірақ диагнозына байланысты оны қабылдамады. Ол жақында ғана жүруді үйренді. Ата-анасы қызды әдеттегі сыныпқа беруді қалайды

"Менің балам өзі жүре алады. Өз бетінше сөйлеседі. Бәрін түсінеді. Сондықтан Аяжанның мектепке барғанын қалаймын. Тіпті жақын жерде қабылдамаса, қаланың шалғай бөлігінде мектепке баруға дайынмын", - деді Динара Ақышева.

Елімізде инклюзивті білім беруді енгізу 2015 жылы Қазақстан Мүгедектердің құқықтары туралы Конвенцияны ратификациялағаннан кейін басталды. Өңірлерде ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған орталықтар ашыла бастады, оқу орындарында жүріп-тұруға кедергі келтіретін тосқауылдарды жоюды қолға алды. Бірақ алты жыл ішінде жеткілікті мамандарды дайындай алмады. Қазір шенеуніктердің мәліметінше, бір білікті педагогқа тоғыз мүмкіндігі шектеулі бала келеді.