ЕЛБАСЫНЫҢ БАРЛЫҚ БАСТАМАСЫ БАЯНДЫ
Қазақстан осы айда БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіне алғаш рет төрағалық ету тізгінін қолға алды. Халықаралық тұрғыда бұл – біздің еліміз үшін үлкен абырой. Президент Нұрсұлтан Назарбаев Тәуелсіздік алғаннан бері БҰҰ-ның Нью-Йорктегі штаб-пәтерінде оншақты рет болып, Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас ассамблеясы жұмыстарына қатысты.
БҰҰ Бас ассамблеясының 47-сессиясында Мемлекет басшысы Н.Назарбаев екі маңызды ұсынысты алға тартты. Біріншісі – барлық үкіметтердің ізгі ниет білдіру тәртібімен «бір+бір» формуласы бойынша БҰҰ-ның бітімгершілік күш-жігерінің қорын құруды бастау. Екіншісі – Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары кеңесін (АӨСШК) шақыру. Мемлекет басшысының бұл бастамасы көпшілік елдер тарапынан, сондай-ақ БҰҰ-дан қолдау тауып, Қазақстанның сыртқы саясатын айқындауда айтарлықтай рөл атқарды.
Осы мінберден Президент Н.Назарбаев әлемдік қоғамдастықтың назарын экологиялық өзекті проблемаларға аударды. Арал теңізі маңындағы және бұрынғы Семей ядролық сынақ полигонындағы экологиялық жағдай мәселелерін көтерді. 1997 жылдың желтоқсанында БҰҰ Бас ассамблеясы халық пен экологияны сауықтыру, сондай-ақ Қазақстандағы Семей өңірінің экономикалық дамуы мақсатында халықаралық ынтымақтастық пен үйлестіру қызметі туралы қарар қабылдады.
Әлемдік қоғамдастықты Қазақстанның тәжірибесінен үлгі алып, ядролық қарудан бас тартуға шақыру бастамасы да маңызды болды. Тұрақты даму жөніндегі Йоханнесбург саммитінде ұсынылған Қазақстан бастамасына назар аударылды және БҰҰ аясында Әлемдік экологиялық проблемалар реестрін жасау тағы бір рет ұсынылды. 2003 жылғы Жер саммитіндегі секілді тағы да Аралды құтқарудың халықаралық қорына БҰҰ институтының мәртебесін беру ұсынысы; – БҰҰ аясында Жаһандық энергиялық-экологиялық стратегияны әзірлеу бастамасы; – Энергия тасымалдаушылардың тұтынушыларға жеткізілімін одан әрі әртараптандыру, сондай-ақ энергия ресурстарын өндірушілер үшін кепілдік беру мақсаттарында Қазақстан Энергия жеткізілімдерінің Еуразиялық тұрақтылық пактісін қабылдау ұсынылды. Қазақстан әлемде өлшемі бойынша төртінші ядролық арсеналдан өз еркімен бас тартқан мемлекет ретінде үлкен беделге ие. Қазақстан – Ядролық қаруларды сынауға тыйым салу туралы келісімнің белсенді қатысушысы. 2009 жылы Қазақстан бастамасымен БҰҰ Бас ассамблеясы 64/35 қарарын бірауыздан қабылдап, 29 тамызды Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күні деп жариялады.
Мемлекет басшысы сессияға қатысушылардың назарын жаһандық ядролық қауіпсіздік мәселесіне аударды. Қазақстан Жалпыға бірдей ядросыз әлем декларациясын әзірлей бастауды ұсынады. Барлық елдердің ядролық қаруды таратпау саласындағы міндеттемелеріне БҰҰ мен МАГАТЭ-нің құқықтық базасын кеңейтіп, халықаралық бақылауды арттыру қажет. Екінші – экономикалық үдерістердің жаһанданудағы деңгейінің өсуі БҰҰ қызметінің экономикалық құрамдасындағы парадигмалардың ауысуы қажеттігін талап етеді.
Нұрсұлтан Назарбаевтың 1992 жылы қозғаған, яғни БҰҰ-ның бітімгерлік күштері қорын құру туралы ұсынысы әлі күнге дейін өзекті.
БҰҰ-ның мерейтойлық сессиясында Н.Назарбаев БҰҰ Бас ассамблеясы мінберінен қазақ тілінде баяндама жасады. Мемлекет басшысы күн тәртібіндегі өте өзекті халықаралық мәселелер бойынша Қазақстанның ұстанымын баяндап берді. Елбасы ХXI ғасырда адамзаттың ең басты міндеті әлемді соғыс қатерінен мүлде арылтатын және оның себептерін жоятын стратегияны жүзеге асыру болуға тиіс екенін еске салды.
Қазақстан Президенті Біріккен Ұлттар Ұйымының жүз жылдығына Жаһандық стратегиялық бастама – 2045 жоспарын әзірлеуді ұсынды. Біріккен Ұлттар Ұйымының ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу туралы Жалпыға ортақ декларациясын қабылдау жөнінде бастама көтерді. Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық құқық қағидаттарын жаһандық саясаттың барлық қатысушылары сақтауы маңызды екенін атап көрсетті. 2016 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық құқықтың арқаулық қағидаттарын бекітуге арналған жоғары деңгейдегі халықаралық конференциясын шақыру идеясын жариялады. Осы ретте Қазақстан Президенті терроризмге және экстремизмге қарсы іс-қимыл жасау, жасыл технологияларды дамыту, сондай-ақ БҰҰ штаб-пәтерін Азияға көшіру мәселелерін ортаға салды.
Н.Назарбаевтың БҰҰ мінберінен көтерген бастамаларының көбісі жүзеге асты.
Қазақстан – Орталық Азиядағы тұрақтылық пен тыныштықтың мекені. Қазақстан Президентінің халықаралық қақтығыстарды реттеуге қосып жүрген қомақты үлесін бүгінгі таңда бүкіл әлем мойындайды.
Шыңғыс ЖӘНІБЕК